Wednesday, January 26, 2011

కేంద్ర మంత్రివర్గంలో తెలుగు వారికి ఆది నుంచీ అన్యాయమే:వనం జ్వాలా నరసింహారావు

కేంద్ర మంత్రివర్గంలో తెలుగు వారికి ఆది నుంచీ అన్యాయమే
వనం జ్వాలా నరసింహారావు
(సూర్య దినపత్రిక:1-02-2011)

ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి చెందిన ఒకరు ప్రధాన మంత్రిగా పని చేసి వుండవచ్చు. ఇద్దరు రాష్ట్రపతి హోదాకు, ముగ్గురు లోక్ సభ స్పీకర్ పదవికి చేరుకుని వుండవచ్చు. అయినా ఢిల్లీ స్థాయిలో కీలక పదవుల పంపకంలో ఆది నుంచీ తెలుగు వారికి అన్యాయం జరుగుతూనే వుంది.

కేంద్ర మంత్రివర్గం ఏర్పాటులో కాని, విస్తరణలో కాని, పునర్ వ్యవస్తీకరణలో కాని, రాజ్యాంగపరమైన నిబంధనలు, పార్లమెంటరీ ప్రజాస్వామ్య పద్ధతులు, పటిష్ఠమైన సాంప్రదాయాలు ఎన్ని వున్నప్పటికీ, అవన్నీ రాజకీయ అనుకూలతలు-వెసులుబాటుల ముందు దిగదుడుపే. వాటి విస్తృత పరిధులకు లోబడి పాటించాల్సిందే. అక్షర క్రమంలోను, కేంద్రంలో అధికారం చెలాయించే రాజకీయ పార్టీలకు అత్యధిక సంఖ్యాక పార్లమెంటు సభ్యులను గెలిపించడంలోను, ఢిల్లీ స్థాయిలో పెత్తనం సాగించే కీలకమైన రాజకీయ నాయకులకు "చేదోడు-వాదోడుగా" వుండడంలోను అగ్రభాగాన వుండే ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రం, కేంద్రంలో పలుకుబడి ఉపయోగించడానికి దోహదపడే కీలక స్థాయికి ఎదగడంలో మాత్రం వెనుకబడే వుంటూ వస్తుంది. కేంద్ర స్థాయిలో పాలనలో సరైన భాగస్వామ్యం లభించకపోవడంతో, అక్కడినుంచి నిధులను పొందడంలో కూడా విఫలమవుతూనే వుంది.

స్వాతంత్ర్యం వచ్చినప్పటినుంచి, ఇంతవరకూ, కేంద్ర మంత్రివర్గంలో స్థానం పొందిన సుమారు 300 మందికి పైగా వున్న కాబినెట్ స్థాయి మంత్రులలో, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ కు చెందినవారి సంఖ్య కేవలం 20 లోపే...అంటే 6% మాత్రమే. అధికారంలో వున్న కాంగ్రెస్ పార్టీకి ఆంధ్ర ప్రదేశ్ నుంచి 42 లోక్ సభ స్థానాలు దక్కినప్పుడైనా, ఎన్డీయే ప్రభుత్వంలో భాగస్వాములైన తెలుగు దేశం-బిజెపి పార్టీలకు అత్యధిక స్థానాలు దక్కినప్పుడైనా, ఈ రాష్ట్రం నుంచి ప్రాతినిధ్యం నామ మాత్రమే. అదే విధంగా ఇప్పటి వరకు సుమారు 500 మందికి పైగా సహాయ మంత్రుల పదవులు పొందగా, అందులో ఆంధ్ర ప్రదేశ్ కోటా 25 కు మించలేదు..అంటే కేవలం 5% మాత్రమే. 64 సంవత్సరాల స్వతంత్ర భారత వర్తమాన రాజకీయ చరిత్రలో, రాష్ట్రానికి చెందిన కనీసం 50 మంది నాయకులు (అధిక శాతం అగ్ర కులాలకు చెందిన వారే!) కూడా, జాతీయ స్థాయి నాయకులుగా ఎదిగి కేంద్ర మంత్రివర్గంలో స్థానం సంపాదించుకోలేక పోయారంటే...అంటే..సగటున ఏడాదికి ఒక్కరైనా లేరంటే, ఇంతకంటే అన్యాయం ఇంకోటి లేదనే అనాలి. కాకపోతే, ఇంత అన్యాయం జరుగుతున్నప్పటికీ కూడా, వాటిని అధిగమించి, ఇదే రాష్ట్రానికి చెందిన పీవీ నరసింహారావు, ప్రప్రధమ దక్షిణ భారత ప్రాంత పౌరుడుగా, ప్రధాన మంత్రి పదవిని పొందగలిగారు. మొట్టమొదటి సారి, నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబానికి చెందని వాడిగా, అయిదేళ్ల పూర్తి కాలం అధికారంలో వుండగలిగి, దేశ దేశాల మన్ననలను పొందిన ఆర్థిక సంస్కరణలను అమలు పరచగలిగాడు ఆయన. కేంద్ర మంత్రివర్గంలో తెలుగు వారికి ఆది నుంచీ ఇలా అన్యాయం చేయడంలో, కాంగ్రెస్ సారధ్యంలోని ప్రభుత్వమైనా, బిజెపి సారధ్యంలోని ప్రభుత్వమైనా కొద్ది తేడాతో ఒకే పద్ధతిని అవలంబించాయి.

రాజ్యాంగం ప్రకారం భారత ప్రధాన మంత్రిని, ఆయన సలహా మేరకు మంత్రివర్గ సభ్యులందరినీ, నియమించే అధికారం రాష్ట్రపతి కుంది. కాకపోతే, ప్రధాన మంత్రిగా నియమితులు కాబోయే వ్యక్తికి, పార్లమెంటు దిగువ సభకు ఎన్నికైన సభ్యుల్లో మెజారిటీ సభ్యుల మద్దతు తప్పనిసరిగా వుండాలి. అలా వున్న వ్యక్తిని-వుందని రాష్ట్రపతి భావించిన వ్యక్తినే ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేయమని రాష్ట్రపతి కోరుతారు. ఇది మనం అనుసరిస్తున్న బ్రిటీష్ పార్లమెంటరీ సాంప్రదాయం. పాలనా సౌలభ్యం కొరకు మంత్రులకు పోర్టుఫోలియోలు ప్రధాన మంత్రి సూచన మేరకు రాష్ట్రపతి కేటాయించినప్పటికీ, మంత్రులందరూ, వ్యక్తిగతంగా-సామూహికంగా ప్రధానికి, ప్రధాని ద్వారా రాష్ట్రపతికి-పార్లమెంటుకు బాధ్యులవుతారు. దీన్నే "మంత్రివర్గ ఉమ్మడి బాధ్యత" అంటాం. ఇష్టానుసారంగా మంత్రివర్గం ఏర్పాటు చేసుకునే అధికారం, పోర్టుఫోలియోలను కేటాయించే అధికారం, పూర్తిగా ప్రధానిదేనని రాజ్యాంగం చెప్తున్నప్పటికీ, వాస్తవానికి, ఆ అధికారం కొన్ని హద్దులకు లోబడి వుంటుందని సాంప్రదాయాలు చెపుతున్నాయి. ప్రధాని, అధికార పార్టీ అధినేత వేర్వేరు వ్యక్తులైనప్పుడు, ఆ హద్దు స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. అదే విధంగా సంకీర్ణ ప్రభుత్వాలకు సారధ్యం వహించిన ప్రధాని కూడా ఇష్టానుసారంగా మంత్రివర్గం ఏర్పాటు కాని, విస్తరణ కాని, పునర్ వ్యవస్తీకరణ కాని చేయలేరు. ప్రస్తుతం ఈ రెండు రకాలైన పరిస్థితులు నెలకొని వుండడంతో ప్రధాని మన్మోహన్ సింగ్ సర్వ స్వతంత్రుడు కాదనే విషయం అర్థం చేసుకోవడానికి ఇటీవల జనవరి 19, 2011 న చేసిన విస్తరణే నిదర్శనం.

14 వ ప్రధాన మంత్రిగా, తొలి యూపీయే మంత్రులతో కలిసి, మే 22, 2004 న ప్రమాణ స్వీకారం చేసిన డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్, మొదటి ఐదేళ్ల కాలంలో ఒకటి-రెండు పర్యాయాలు మాత్రమే మంత్రివర్గంలో మార్పులు-చేర్పులు చేశారు. రెండో తడవ, సరిగ్గా ఐదేళ్ల తర్వాత, మే 22, 2009 న ప్రధానిగా బాధ్యతలు చేపట్టి, 29 మంది కాబినెట్ మంత్రులతో, 48 మంది సహాయ మంత్రులతో మంత్రి మండలిని ఏర్పాటు చేశారాయన. ఇటీవలి విస్తరణలో, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ కు చెందిన వారెవరూ లేకుండానే, కొత్తగా ముగ్గురి కి స్థానం కలిగించి, మొత్తం 37 మంది కాబినెట్ స్థాయి, 43 మంది స్టేట్ స్థాయి మంత్రులతో పునర్ వ్యవస్తీకరించారు. ప్రస్తుత మంత్రి మండలి సభ్యులతో కలుపుకుని, కేంద్ర మంత్రి మండలిలో జవహర్లాల్ నెహ్రూ కాలం నుండి ఇంతవరకు, 300 మందికి పైగా కాబినెట్ మంత్రి హోదా, సుమారు 70 మంది వరకు స్వతంత్ర ప్రతిపత్తి కలిగిన సహాయ మంత్రుల హోదా, మరో 360 మంది దాకా సహాయ మంత్రుల హోదా, 70 మందికి డిప్యూటీ మంత్రుల హోదా లభించింది. మొదట్లో మంత్రి మండలి మూడంచెల పద్దతిలో, కాబినెట్-సహాయ-డిప్యూటీ మంత్రులతో, ఏర్పాటు చేసే ఆనవాయితీ వుండేది. అయితే రాజ్యాంగంలో ఇలాంటి నిబంధనలంటూ ఏదీ లేదు. కేవలం బ్రిటీష్ సాంప్రదాయాన్ని అనుకరించే ఇది కూడా జరిగింది. పాలనా సౌలభ్యం కొరకు కూడా ఆ ఏర్పాటు పనికొచ్చింది. వాస్తవానికి, మంత్రులందరూ మంత్రి మండలి సభ్యులే. జీత భత్యాల విషయంలోనే కొంత తేడాలున్నాయి. కాకపోతే, ప్రధాన మంత్రి సమాన స్థాయి మంత్రులందరిలో ప్రథముడుగా పేర్కొంటారు. మొరార్జీ దేశాయ్ ప్రధానిగా వున్నప్పుడు డిప్యూటీ మంత్రుల స్థాయికి స్వస్తి పలికారు. రాజీవ్ గాంధి మళ్లీ పునరుద్ధరించినప్పటికీ, అనతి కాలంలోనే, వారందరినీ సహాయ మంత్రులుగా పదోన్నతి కలిగించారు. ఇక ఆ తర్వాత అందరూ అదే పద్ధతిని అవలంబిస్తున్నారు. కాకపోతే, సహాయ మంత్రులలో కొందరికి స్వతంత్ర ప్రతిపత్తిని కలిగించే ఆనవాయితీ మొదలైంది.

సర్దార్ వల్లభాయి పటేల్, అంబేడ్కర్, రాజేంద్ర ప్రసాద్, మౌలానా అబ్దుల్ కలాం ఆజాద్, సీడి దేశ్ ముఖ్, శ్యామ్ ప్రసాద్ ముఖర్జీ, రాజగోపాలాచారి, బాబు జగ్జీవన్ రాం, కృష్ణ మీనన్, బహుగుణ, ఎంసీ చాగ్లా, కే ఎం మున్షి, అద్వాని, వీ వీ గిరి, వైబి చవాన్, రఫీ అహ్మద్ కిద్వాయ్, టీ టీ కృష్ణమాచారి, గోబింద్ వల్లభ్ పంత్, మోహన్ కుమార మంగళం, ఉమా శంకర్ దీక్షిత్, శంకర్ దయాళ్ శర్మ, జార్జ్ ఫెర్నాండెజ్, సుబ్రమణ్యం స్వామి, రామ్ జీత్మలాని, కరణ్ సింగ్, జస్టిస్ హెచ్ ఆర్ ఖన్నా, ఆర్ వెంకటరామన్, గ్యానీ జైల్ సింగ్, అశోక మెహతా, ప్రణబ్ ముఖర్జీ లాంటి ప్రముఖులు కాబినెట్ మంత్రులుగా పనిచేశారు. కేఆర్ నారాయణన్, సంతానం, షీలా దీక్షిత్, ఓం మెహతా, ఎం జీకే మీనన్, నందినీ సత్పతి లాంటి ప్రముఖులకు మంత్రి మండలిలో స్థానం లభించినా, సహాయ మంత్రులుగానే పనిచేయాల్సి వచ్చింది. ఆంధ్ర ప్రదేశ్ కు చెందిన కొత్త రఘురామయ్య, జలగం వెంగళ రావు, బెజవాడ గోపాల రెడ్డి, కాసు బ్రహ్మానంద రెడ్డి, కోట్ల విజయ భాస్కర రెడ్డి, మర్రి చెన్నారెడ్డి, నీలం సంజీవ రెడ్డి, దామోదరం సంజీవయ్య, శివశంకర్, వెంకట స్వామి, కే చంద్ర శేఖర రావు, ఉపేంద్ర, వెంకయ్య నాయుడు, బండారు దత్తాత్రేయ, ఎర్రం నాయుడు, జైపాల్ రెడ్డిలకు కాబినెట్ హాదా లభించింది. టీ అంజయ్య, రేణుకా చౌదరి, మల్లికార్జున్, బంగారు లక్ష్మణ్, ఎస్ బీ పట్టాభి రామారావు, రంగయ్య నాయుడు, జగన్నాథరావు, కె ఎల్ రావు, విద్యాసాగర్ రావు, అంకినీడు ప్రసాద రావు, ఎస్ బీపిబికే సత్యనారాయణ రావు, కేవి రఘునాథ రెడ్డి, వెంకట సుబ్బయ్య, కృష్ణం రాజు, వేణుగోపాలాచారి, పనబాక లక్ష్మి, పళ్లంరాజు, సాయిప్రతాప్, పురంధరేశ్వరి లకు సహాయ మంత్రుల హోదా లభించింది. డిప్యూటీ మంత్రులుగా జేబీ ముత్యాల రావు, ఎం సంజీవ రావు, ఎం తిరుమల రావు, పీ వెంకట రెడ్డి లకు స్థానం లభించింది.

అత్యధిక కాలం-సుమారు 32 సంవత్సరాల పాటు కాబినెట్ మంత్రి హోదాలో పని చేసిన ఘనత బాబూ జగ్జీవన్ రాంకు దక్కింది. అతి తక్కువ కాలం-కేవలం ఐదు రోజులు మాత్రమే కాబినెట్ మంత్రిగా వుంది జస్టిస్ హెచ్ అర్ ఖన్నా. మన రాష్ట్రానికి సంబంధించి నంతవరకు ప్రధానిగా పని చేసిన పీవీ నరసింహారావు, కొత్త రఘురామయ్యలు సుమారు 15 సంవత్సరాల పాటు కాబినెట్ మంత్రులుగా వున్నారు. రఘురామయ్య అదనంగా మరో ఐదేళ్లు సహాయ మంత్రిగా కూడా పనిచేశారు. ఉప ప్రధానులుగా సర్దార్ వల్లభాయి పటేల్, మొరార్జీ దేశాయ్, చరణ్ సింగ్, వై బి చవాన్, జగ్జీవన్ రాం, దేవీ లాల్, అద్వానీలు పని చేశారు. వీరిలో మొరార్జీ, చరణ్ సింగ్ ప్రధానులు కాగలిగారు. మంత్రిగా పనిచేసిన అనుభవం ఏ మాత్రం లేని రాజీవ్ గాంధి, చంద్ర శేఖర్ నేరుగా ప్రధాన మంత్రి స్థాయికి ఎదిగారు.

ఆగస్ట్ 15, 1947 న స్వతంత్రం వచ్చిన తర్వాత, ఇప్పటి వరకు 14 మంది ప్రధాన మంత్రి పీఠాన్ని అధిష్టించారు. ప్రప్రధమ ప్రధాన మంత్రి పండిట్ జవహర్లాల్ నెహ్రూ అత్యధిక కాలం-సుమారు 16 సంవత్సరాల 9 నెలలకు పైగా పదవిలో వుండి, 63 పర్యాయాలు మంత్రి మండలి విస్తరణలు-భారీ మార్పులు చేశారు. ఆయన కూతురు ఇందిరా గాంధి కూడా దాదాపు కొంచెం తక్కువగా, రెండు విడతలుగా, సుమారు 16 సంవత్సరాల కాలం ప్రధానిగా పనిచేసి, 67 సార్లు విస్తరణలు-భారీ మార్పులు చేపట్టారు. ఇక ఆ కుటుంబ వారసుడు, ఇందిరా గాంధి అనంతరం ప్రధాని బాధ్యతలు చేపట్టిన రాజీవ్ గాంధి, కేవలం ఐదేళ్ల కాలంలోనే, 36 సార్లు మంత్రి మండలిలో మార్పులు చేయాల్సి వచ్చింది. అటల్ బీహారీ వాజ్ పాయ్ ఆరేళ్ల పాటు ప్రధానిగా వుండి, 27 పర్యాయాలు విస్తరణలు-భారీ మార్పులు చేశారు. ప్రధాన మంత్రులుగా పని చేసిన మొరార్జీ దేశాయ్ 2 సంవత్సరాల 4 నెలల కాలంలో, లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి ఏడాదిన్నర కాలంలో చెరి పది సార్లు; చరణ్ సింగ్ ఆరు నెలల్లో ఆరు సార్లు; దేవె గౌడ పది నెలల పదవీ కాలంలో నాలుగు పర్యాయాలు; గుజ్రాల్ పది నెలల్లో రెండు సార్లు; వీపి సింగ్ 11 నెలల్లో, చంద్రశేఖర్ ఏడు నెలల్లో ఒకే ఒక్క సారి మంత్రి మండలిలో మార్పులు-చేర్పులు చేశారు. పీ వీ నరసింహారావు ఐదేళ్ల కాలం ప్రధానిగా వున్నప్పటికీ, కేవలం తొమ్మిది పర్యాయాలు మాత్రమే విస్తరణ చేపట్టారు. వీరందరితో పాటు, గుల్జారీలాల్ నందా రెండు సార్లు తాత్కాలిక ప్రధానిగా పనిచేశారు.

మంత్రి మండలిలో మార్పులు చేసినప్పుడల్లా, విస్తరణ చేపట్టినప్పుడల్లా, అది జరిగిన వెంటనే, ప్రధాని మంత్రి సన్నిహిత వర్గాల నుంచి మీడియాకు ఒక సందేశం రావడం ఆనవాయితీ. అతి త్వరలో, మంత్రివర్గ విస్తరణ వుండబోతున్నదని, కొత్త వారికి అవకాశం కలిగిస్తామని, దాని సారాంశం. ఆశావహుల ఆశలు అలా సజీవంగా వుంచడం అనాదిగా జరుగుతున్నదే! అలా జరిగిన నాడు, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి సరైన న్యాయం జరుగుతుందని ఆశించడం తప్ప చేసేదేమీ లేదు!

Tuesday, January 25, 2011

Perennial Injustice to Andhra Pradesh in Nation’s Governance: Vanam Jwala Narasimha Rao


(manamlagaru.com)

Perennial Injustice to AP

Published in the Hans India on 28-07-2011

Formation, Expansion and Reconstitution of
Union Council of Ministers since independence
Constitutional Provisions, Democratic Practices
and Established Conventions

Vanam Jwala Narasimha Rao
Prime Minister Manmohan Singh may be credited with a cautious characteristic of talented, capable and gifted economist as well as hesitant, uncertain and indecisive Political Executive. Late PV Narasimha Rao adopted an “enabling mechanism” towards Manmohan leading to economic reforms during his tenure as the Finance Minister. As against this, Sonia Gandhi preferred the technique of imposing a “disabling mechanism”. Manmohan Singh’s formation, expansion and reconstitution of Union Council of Ministers either during his first term tenure or now is a clear indication of this. The worst sufferers are the MPs from Andhra Pradesh. Though in the recent reconstitution AP could manage to get “one plus and one minus quota”, the previous one in January had none. What a sad state of affairs!

Out of a total 300+ number of Cabinet Rank Ministers in the Union Council of Ministers of India since independence, representation from Andhra Pradesh is less than 20-barely 6%. Whether the state contributed all the 42 Lok Sabha Members to the ruling party of the day, or the maximum number compared to any other state the representation in the ministry has always been limited to the least. Similarly out of a total of 500+ number of other rank of ministers that of AP quota has been less than 25-barely 5%. In 64 years since Independence not even 50 leaders from AP could reach to the level of getting berths in the union council of ministers. Not even one per year on an average! The state has to be content and satisfied with the fact that despite all this one of its leaders could become Prime Minister and could serve full term and be responsible for introducing precious economic reforms. The situation has been similar, with marginal modifications, whether it was a Congress led government or BJP led government!

According to the Constitution, the Prime Minister of India and on his advice other Ministers in the Council are appointed by the President. However, only such person, who in the view of President enjoys the support of majority members of the Lower House of the parliament, is normally considered for appointment as Prime Minister. This is based on the British Parliamentary practice that “The King can do no wrong”. Though each minister is allotted a portfolio, the entire team of council of ministers individually and collectively is accountable to the Prime Minister and through him to the President and parliament. This is what is known as collective responsibility.

It is the prerogative of the Prime Minister to recommend the names of his choice to the President for appointment as Ministers and for distribution of portfolios. However, this choice is limited, when the Prime Minister and the President of the party in power are different persons. The choice is also limited when a single party does not command majority and on its own and need arises for formation of a Coalition Government. At present these two scenarios are in place and hence the boundaries of either formation or expansion or reconstitution of Council of Ministers are limited but not dynamic. The recent reconstitution of the Council of Ministers on January 19, 2011 by Prime Minister Manmohan Sing is an indication of his limitations.

The present Lok Sabha of India-the 15th one, came into being on 21st May 2009. Dr. Manmohan Singh took oath as the 14th Prime Minister of India heading the first UPA Government on 22nd May 2004 along with other 14 cabinet ministers. Subsequently, Prime minister extended his council of ministers by inducting a number of more ministers to it. Exactly after five years on 22 May 2009 he was sworn in second time heading the second UPA Government. Manmohan Sing’s first term council of ministers comprised of 29 Cabinet Rank including him, 8 ministers of state holding independent charge and 40 ministers of state attached to either Prime Minister or other Cabinet Ministers. The present council of ministers after the recent expansion on January 19th comprises of 37 Cabinet Rank including Prime Minister, 6 ministers of state holding independent charge and 37 ministers of state.

According to the data available from Lok Sabha Secretariat, the council of ministers since independence, in all, consisted of about 300 Cabinet Rank, 70 Ministers of State with independent rank, 360 attached to Cabinet Ministers and another 70 Deputy Ministers. The Council of Ministers in India in the beginning was a three-tiered one consisting Cabinet, State and Deputy Minister’s rank. However, Constitution has no provision for such a classification. India which adopted British practice of parliamentary democracy initially followed this. It was also necessitated keeping in view the administrative convenience. In effect, the Minister is defined as a Member of Council of the Ministers by whatever name called, and includes Deputy Minister. Prime Minister is first among the equals. However, when Morarji Desai became Prime Minister on August 14, 1977 and held the position for close to two years, changed the three-tier practice to that of two-tier. Though Rajiv Gandhi revived the practice and appointed few Deputy Ministers when he became Prime Minister, after a short while he promoted all of them. Now all are following the two-tier system. The Practice of classifying State Ministers in to independent charge and attached to Cabinet Minister has come in to vogue subsequently.

Eminent persons who served as Cabinet Ministers ranging from 5 days to 32 Years include among others: Sardar Vallabhai Patel, Dr BR Ambedkar, Dr Rajendra Prasad, N Gopalaswami Ayyangar, Maulana Abdul Kalam Azad, Dr CD Deshmukh, Dr Shyam Prasad Mookerjee, C Rajagopalachari, Babu Jagjivan Ram, VK Krishna Menon, HN Bahuguna, MC Chagla, KM Munshi, NV Gadgil, LK Advani, VV Giri, YB Chavan, Rafi Ahmed Kidwai, TT Krishnamachari, Gobind Vallbh Pant, Mohan Kumaramangalam, Jai Sukh Lal Hati, Uma Shankar Dikshit, Dinesh Singh, Dr Shankar Dayal Sharma, George Fernandes, DR Subramanian Swami, Ram Jethmalani, Dr Karan Singh, Justice HR Khanna, R Venkata Raman, Giani Zail Singh, Manmohan Singh, Ashoka Mehta and Pranab Mukherjee. Eminent persons like KR Narayanan, K Santhanam, Sheila Dikshit, Om Mehta, Prof MGK Menon and Nandini Satpathy did not get Cabinet Berths though they were in the council of ministers.

From Andhra Pradesh Kotha Raghuramaiah, Jalagam Vengala Rao, Dr. VKRV Rao, B Gopala Reddy, K Brahmananda Reddy, K Vijaya Bhaskara Reddy, Dr. Marri Channa Reddy, Dr Neelam Sanjeeva Reddy, Damodaram Sanjivayya, P Shiva Shankar, G. Venkata Swami, K Chandra Shekher Rao, P Upendra, M Venkaiah Naidu, Bandaru Dattatreya, K Yerran Naidu and S Jaipal Reddy became Cabinet Ministers. T Anjaiah, Renuka Chowdhary, K Mallikarjun, Bangaru Laxman, SB Pattabhi Rama Rao, Rangayya Naidu, Ch Vidyasagara Rao, Jagannath Rao, Dr. KL Rao, P Ankineedu Prasad Rao, SBPBK Satyanarayana Rao, KV Raghunatha Reddy, P Venkata Subbaiah, UV Krishnam Raju, Dr. S Venugopala Chary, Panabaka Lakshmi, M.M. Pallam Raju, A. Sai Prathap and D. Purandeswari became the Ministers of State either with independent charge or attached to a Cabinet Rank Minister. There were also Deputy Ministers like JB Muthyala Rao, M Sanjeevi Rao, M Thirumala Rao, and P Venkata Reddy.

Babu Jagjivan Ram served the longest period and almost uninterrupted (except for 56 days) for 32 years, whereas Justice Khanna for only five days! PV Narasimha Rao and Kotha Raghuramaiah of Andhra Pradesh also served for nearly 15 years as Cabinet Ministers. For PV the period included his role as Prime Minister whereas Raghuramaiah in addition, also served as Minister of State for about five years.

Since August 15, 1947 as on date, there have been 14 Prime Ministers including Acting PM Guljarilal Nanda and Seven Deputy Prime Ministers two of whom became later as Prime Ministers. The first PM Jawaharlal Nehru was in office un-interrupted for the longest period of 16 years-9 months-13 days. His daughter Indira Gandhi was PM for 15 years-11 months-18 days spanning over two terms. Next longest period after her is the present PM Manmohan Singh who has already completed nearly 6 years-8 months from 22nd May 2004 to 26th January 2011. Atal Bihari Vajpayee was in office of PM for 6 years-2 months-20 days. Rajiv Gandhi served as PM for 5 years-1 month-2 days. The first South Indian Prime Minister PV Narasimha Rao was in office for 4 years-10 months-26 days. Two more persons who completed one year term were Morarji Desai who was in office for 2 years-4 months-5 days and Lal Bahadur Shastri for 1 year-7 months-2 days. Charan Singh for 6 months-18 days, Deve Gowda for 10 months-20 days, IK Gujral for 10 months-28 days, VP Singh for 11 months-8 days, Chandra Shekher for 7 months-11 days and Guljarilal Nanda for 28 days also served as Prime Ministers in between. The Deputy Prime Ministers were: Sardar Vallabhai Patel, Morarji Desai, Charan Singh, YB Chavan, Babu Jagjivan Ram, Devi Lal and LK Advani.

For Manmohan Singh expansions and reshuffles of the council of ministers are not many-twice or thrice during the first UPA Government and just one since 2009. It was however not the case with his predecessors. Jawaharlal Nehru in 16+ years either expanded or reshuffled as many as 63 times while his daughter in nearly 16 years did the same 67 times. Their political heir Rajiv Gandhi in just 5 years preferred changes as many as 36 times. Atal Bihari Vajpayee’s 6+ year term saw 27 times either changes or reshuffles. Morarji and Shastri in their brief tenures did it for 10 times. Charan Singh 6 times, Deve Gowda 4 times, Gujral 2 times, VP Singh and Chandra Shekher one time each affected changes in the council of ministers. PV Narasimha Rao in his five years tenure had just 9 changes including three major reshuffles.

Every time a minor or major change, an expansion or a major reshuffle takes place, a tactical message is being sent from quarters close to Prime Minister that, yet another such change is expected shortly to keep the hopes and aspirations of the disappointed lot alive! Manmohan Singh is not an exception to this! So may be one more expansion and one more injustice to Andhra Pradesh. But... why all this?

Manmohan Singh however not only reconstituted just four times but also said “No More Expansions”. This means none can hope a berth from AP for the next three years. The Perennial Injustice continues!
(Data Reference Source: “Council of Ministers” published by Lok Sabha Secretariat)

Thursday, January 20, 2011

Oldest Vedic Ritual “Athirathram” to be held in April 2011 : Vanam Jwala Narasimha Rao

Oldest Vedic Ritual “Athirathram” to be held in April 2011
Vanam Jwala Narasimha Rao

The World's oldest surviving 4000-year old fascinating Vedic ritual, “Athirathram” will be performed as per the Vedic ritual hierarchy, after a gap of 35 years in April this year, in Panjal village of Kerala State. Athirathram refers to 'building up of the fireplace and performed overnight'. According to Dr Sivakaran Namboothiri, member of Varthathe, A Kerala-based Trust organizing Athirathram, it is considered to be one of the most complex and greatest rituals.

The official website on Athirathram described that, the Vedic rituals have come down to human beings in two broad types-the Grhya and the Srauta. The former is concerned with rites of an individual such as the Upanayana or Marriage. The later on the other hand, is solemn and exalted, show casing in oral tradition the great learning of the Sruti literature, comprising, in other words, the three Vedas-Rig, Yajur and Sama and their ancillary texts. The Grhya system is still in existence almost all over India, whereas, the Srauta type has survived in only few isolated pockets of Brahman groups.

The Namboodiri Brahmans of Kerala have been keeping alive traditions of the Srauta rituals. Agni to the Nambudiris, lasting twelve days, is a great spectacle and display of learning. The ritual is the basic feature of the civilization and religions of India. It is difficult to find out the extent of its influence on Hinduism, Jainism and Buddhism which are the religions originated in India. Ritual activity is essentially physical and is therefore primarily related to the body unlike thinking or believing, which are mainly connected with the mind. Athirathram ritual emerged around the 10th century BC, and was practiced until the 6th century BC. In post-Vedic times, there were various revivals of the practice, under the Gupta and Chola Empire. By the 11th Century, the ritual was kept alive only by the Namboodiri Brahmans of Kerala.

In 1975 the 12-day ritual was performed at Panjal by Namboodiri Brahmins of Kerala. Long considered extinct and never witnessed by outsiders, the ceremonies require several months of preparation and rehearsals. This performance was instigated by the Indologist Dr. Frits Staal of the University of California and by Robert Gardner, with support from several international agencies. The two Vedic Scholars primarily responsible for the 1975 performance were Brahmasree Muttathukattu Mammunnu Itti Ravi (undisputed master of the Jaiminiya Samaveda) and Brahmasree Cherumukku Vaidikan Vallabhan Somayajipad or CV (occupies a central position in the ritual realm of the Rig-Veda and Yajurveda). Frits Staal who is currently Emeritus Professor of Philosophy and South and Southeast Asian Studies at the University of California, Berkeley succeeded in preserving this ritual. He was responsible for organizing and recording the ritual in detail with the help of grants and donations from Harvard, the Smithsonian Institution, The Rock Foundation and others.

Seventeen priests are required for performing the ‘Agni’. The course of time is 12 days. The First day begins with the Yajamana and his priests entering the ritual enclosure carrying three sacred fires in pots. The main ritual vessel is prepared from clay. A symbolic animal sacrifice would be performed for Vayu. After selection of five chief priests fire is produced by friction. This is followed by tying a turban around the head of Yajamana. He is protected by a golden breast plate, is given a staff and closes his fists and deprived of speaking (except for recitations), from bathing etc. The Yajamana picks up the main ritual vessel filled with fire, and takes three steps with it.

On the Second day another ritual pot, also made of clay is prepared. A sacrificial pole is made on the Third day. The measurements of the Mahavedi and of the bird-shaped offering altar are laid out. On the Fourth day among others, the Indra God is invited to attend the ritual. Seeds are sown in the plowed ground and the main ritual vessel of the first day is buried. Construction of the bird shaped altar is started. From Fifth day to Seventh day, after the morning activity, subsequent layers of the altar are laid on each day. The evening activity follows.

On the Eighth day in addition to the normal ritual of the day, the fifth layer is laid. Then the Yajamana wishes the bricks to turn into cows. Offerings are made to Rudra. On the Ninth day, the implements used in the process are putdown on the new altar in the shape of a man .The Agni from new domestic altar is installed on the new offering altar. Long continuous oblation of ghee is made followed by other oblation and offerings. The hall of recitation is made .The symbolic animal sacrifice is performed.

The ceremonies from Tenth day up to the dawn of twelfth day will continue throughout out the next two days and nights. On the tenth day some priests including Yajamana crawl in snake like procession on to altar for offering. Numerous rites are performed simultaneously. Fires are installed in hearths in the recital hall also. Symbolically eleven animals are sacrificed. On the twelfth day the Yajamana and his wife take “Avabhratha bath” followed by a symbolic sacrifice of goat. The Yajamana installs three fires on his home after returning to the home. He perform morning and evening Agnihothra for the rest of his life.

Each day, the rituals vary. The major offerings to the sacrificial fire are Somarasa, the juice of Somalatha, an herbal plant plus dozens of other herbs. The fire is created by rubbing two pieces of wood, as detailed in ancient Vedic scriptures. No modern prop is used.

Athirathram is now being revived through a grand public event by “Varthathe Trust” formed by a group of like-minded individuals from India and abroad, cutting across different professions such as financial services (banking), advertising and law. Preparations are currently on for Athirathram. The Trust is based in Ottapalam, Palakkad district, Kerala. The Trust has been formed to serve the society at large by imparting and disseminating ancient Indian scientific and philosophical knowledge towards attaining unity, peace, prosperity and ultimate wisdom.

Athirathram is planned in Panjal from April 4-15, 2011. The training and rehearsals for the ritual are on-going. The Yajamana of the 2011 Panjal Agni will be “Putillattu Ramanajan Somayaji”. The ritual will be performed just as it was done 4000 years ago, with wooden vessels and bricks. No use of metal will be made. The Yajamana or the main conductor of Athirathram has gone through rigorous preparation prescribed for performance of Athirathram. The Adhvaryam of the Yajurveda in the ritual and the heaviest load will be borne by the Kapra family, the Hautram of the Rig-Veda is led by the Naras family and the Audgatram of the Samaveda in the ritual by Tottam.

Panjal in Kerala is getting ready to host Athirathram. Preparations for the Panjal Athirathram 2011 began after obtaining consent from Lord Dakshinamurthy of the Shukapuram Temple. The deity's blessings were sought by reciting Shlokas and prayers. The Yajurveda and Samaveda practices that precede Athirathram have already begun at Panjal. Traditional craftsmen are busy making the innumerable clay and wooden utensils that will be utilized during the ritual. The choice of the venue is also in accordance with geographic and vaastu principles. Panjal is in close proximity to the Edappal Shukapuram Temple, regarded the epicenter of all Yaga rituals.

Can anyone confidently confirm that ritual has been conducted precisely in accordance with the Vedas? "Spotting of a solitary eagle flying in the sky above the Yagnashala and a heavy downpour are indications that the gods are pleased with the ritual," says a Namboodiri who believes strongly in the Athirathram. In 1975, for instance, it rained!

Writing about Athirathram, Prof Staal mentioned that, “temples, cathedrals, and skyscrapers were built and fell into decay, languages and religions came and went, and innumerable wars were fought, the Vedas and their ritual continued to be transmitted by word of mouth, from teacher to pupil, and from father to son. What a triumph of human spirit over the limitations of matter and the physical body!” Staal, now over 77 years old, along with a large team from Harvard is expected to travel to Kerala and observe the performance of the 'Athirathram' in April at Panjal. More details on Athirathram can be found at http://www.athirathram2011.com (End)


Wednesday, January 12, 2011

అరుదైన "కార్య నిర్వహణ అధికారి" స్వర్గీయ డాక్టర్ మర్రి చెన్నారెడ్డి : వనం జ్వాలా నరసింహారావు

జనవరి 13, 2011 న డాక్టర్ మర్రి చెన్నారెడ్డి 92 వ జయంతి సందర్భంగా ...

అరుదైన "కార్య నిర్వహణ అధికారి" స్వర్గీయ డాక్టర్ మర్రి చెన్నారెడ్డి
వనం జ్వాలా నరసింహారావు
ముఖ్యమంత్రిగా చెన్నారెడ్డి పౌర సంబంధాల అధికారి

డాక్టర్ మర్రి చెన్నారెడ్డి రెండవ పర్యాయం డిసెంబర్ 1989 లో ముఖ్యమంత్రిగా బాధ్యతలు చేపట్టిన కొద్ది రోజులకు, ఆయన ఆదేశాల మేరకు, ముఖ్యమంత్రి పేరుతో పంపాల్సిన ఒక అధికారిక సందేశాన్ని తయారు చేసి చూపినప్పుడు ఆయన చేసిన వ్యాఖ్య నేనెప్పటికీ మరిచిపోలేను. ఇండియన్ మెడికల్ అసోసియేషన్ జరుపుకుంటున్న సమావేశాలకు తయారుచేసిన ముఖ్యమంత్రి సందేశం, రాయడంలో నేనింకా "ఆరంభ దశ" లోనే వున్నానన్న అర్థం స్ఫురించే దిగా వుంది ఆయన వ్యాఖ్య. కొద్ది మార్పులతో మళ్లీ చూపించిన తర్వాత యథాతధంగా ఆమోదించి సంతకం చేశారు. అంతే...ఇక ఆ తర్వాత.. ముఖ్యమంత్రి సంతకానికి తీసుకెళ్లిన దేని నీ ఆయన నిశితంగా పరిశీలించడం కాని, విమర్శించడం కాని, వ్యాఖ్యానించడం కాని చేయలేదు. అయితే, ఆయన సంతకంతో పోవాల్సిన ప్రతి అంశంలోను ఆయన ఆలోచన ఎలా వుందో తెలుసుకున్న తర్వాతే కాగితం పైన పెట్టడం జరిగే ది. తన దగ్గర పనిచేసే అధికారులపై ఆయనకున్న విశ్వాసం బహుశా మరింకెవరికీ వుండదేమో. ఆయన మా పట్ల ఎలాంటి నమ్మకంతో వ్యవహరించేవారో, అలానే, మేమూ వుండేవాళ్లం. ముఖ్యమంత్రి కార్యదర్శి కే. ఆర్. పరమహంస, సంయుక్త కార్యదర్శులు జి. కిషన్ రావు-ఆర్ ఎం గోనెల, ఆంతరంగిక కార్యదర్శి శ్రీనివాస రెడ్డి, ముఖ్య బధ్రతాధికారి రామచంద్ర రాజుల విషయంలోనూ ఆయనకు అదే నమ్మకం వుండేది. చెన్నారెడ్డి దగ్గర తప్ప మరే ముఖ్యమంత్రితో నేను పని చేయలేదు కాబట్టి, ఇతరుల విషయంలో నేనేమీ చెప్పలేను కాని, ఆయన మాత్రం తన దగ్గర పని చేసిన మమ్మల్ని చాలా విషయాల్లో సంప్రదించడం, సలహాలు-సూచనలు కోరడం జరుగుతుండేది. అవి ఒక్కొక్కప్పుడు చాలా చిన్న విషయాలే కావచ్చు, మరో సారి అత్యంత ప్రాముఖ్యత సంతరించుకున్న విషయాలే కావచ్చు. అలానే, ఆయన దగ్గర పనిచేస్తున్న "మా మాట" అంటే, అది "ముఖ్యమంత్రి చెన్నారెడ్డి మాట" గానే చలామణి కావాలని ఎన్నో పర్యాయాలు బహిరంగంగానే అంటుండేవారు.

పాత్రికేయ మిత్రుడు పర్సా వెంకట్ ద్వారా 1988 లో పరిచయమైన మర్రి చెన్నారెడ్డి దగ్గరకు, అప్పట్లో గవర్నర్ కుముద్ బెన్ జోషి వద్ద పనిచేస్తుండే నేను, ఆయనుండే తారనాక ఇంటికి తరచూ పోతుండేవాడిని. కాంగ్రెస్ పార్టీ పట్ల ఎంతో అభిమానం వున్న కుముద్ బెన్ జోషి అప్పట్లో రాజ భవన్ ను "గాంధీ భవన్" చేసిందని పలువురు తెలుగు దేశం నాయకులు విమర్శించే వారు. ఎంతో మంది కాంగ్రెస్ నాయకులు ఆమెను కలవడానికి వచ్చేవారు కాని, నాకు గుర్తున్నంతవరకు చెన్నారెడ్డి మొదట్లో ఎప్పుడూ రాలేదు. ఇంతలో, ప్రదేశ్ కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడుగా వున్న ఎన్ జనార్ధన రెడ్డి స్థానంలో ఇంకొకరిని నియమించి, ఆయన నాయకత్వంలో, త్వరలో జరగబోయే ఎన్నికల్లో ఎన్ టీ రామారావును ఓడించాలన్న ఆలోచనలో హైకమాండ్ వుందన్న ఊహాగానాలు వినిపించాయి. అయితే కుముద్ బెన్ జోషికి సన్నిహితుడుగా వుంటున్న జనార్ధన రెడ్డిని తొలగించడం అంత సులువైన విషయం కాదని కూడా అనుకునేవారు. కుముద్ బెన్ జోషి మాట అంటే అప్పటి ప్రధాని-అఖిల భారత కాంగ్రెస్ కమిటీ అధ్యక్షుడు రాజీవ్ గాంధీకి అత్యంత నమ్మకం. ఆమె (పరోక్ష) మద్దతు లేకుండా పీసీసీ అధ్యక్షుడి మార్పు జరగడం కష్టం. ఆ నేపధ్యంలో చెన్నారెడ్డికి ఢిల్లీ నుంచి పిలుపు రావడమో-లేక-ఆయనే అలా ఏర్పాటు చేసుకుని వెళ్లడమో జరిగింది. ఢిల్లీ కాంగ్రెస్ నాయకుల మద్దతును, ఆయన-ఆయన పీసీసీ అధ్యక్షుడుగా కావాలనుకునే మరికొందరు ఆంధ్రా నాయకులు కూడగట్టుకోవడంతో, వెళ్ళిన పక్షం రోజులకే, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ కాంగ్రెస్ కమిటీ అధ్యక్షుడుగా హైదరాబాద్ తిరిగొచ్చారు చెన్నారెడ్డి. ఆ రోజున ఆయనకు బేగంపేట విమానాశ్రయంలో, "కాబోయే ముఖ్యమంత్రి" హోదాలో అఖండ స్వాగతం లభించింది. పోలీసు అధికారులు సైతం ఆయనను అదే స్థాయిలో విమానాశ్రయంలో ప్రోటోకాల్ మర్యాదలు చేశారు.

అధికారంలో వున్న తెలుగుదేశం పార్టీకి-పార్టీ అధినేత, ముఖ్యమంత్రి ఎన్ టీ రామారావుకి, పీసీసీ అధ్యక్షుడుగా బాధ్యతలు స్వీకరించిన మరుక్షణం నుంచే సవాళ్ళు విసరడం ఆరంభించారు చెన్నారెడ్డి. జూన్ 3, 1989 న "నేషనల్ ఇన్ఫర్మేషన్ సర్వీసెస్" నిర్వహించిన "జవహర్ రోజ్ గార్-పంచాయితీ రాజ్" సదస్సులో ఎన్ టీ రామారావు సబ్సిడీ బియ్యం పథకం అంశం ప్రస్తావిస్తూ... ప్రతి వ్యక్తీ తమ కాళ్లపై తామే నిలబడేలా, స్వయం కృషితో జీవనాధారం పొందగలిగే స్వయం ఉపాధి కార్యక్రమాలను ప్రభుత్వాలు రూపొందించాలి కాని, శాశ్వతంగా వారిని ఒకరిపై ఆధారపడేలా చేయకూడదని అన్నారు చెన్నారెడ్డి. పంచాయితీరాజ్ సంస్థల ద్వారా, స్థానిక స్వపరిపాలన ద్వారా మాత్రమే అది సాధ్య పడుతుందని, కాంగ్రెస్ పార్టీ ఎన్నికల్లో, ఈ రెండింటి లో ఏది ముఖ్యమో అన్న అంశంపైనే పోటీకి దిగి గెలుస్తుందని సవాలు విసిరారు. ఆ నాటి సెమినార్ లో పాల్గొని ప్రసంగించిన ప్రముఖుల్లో పద్మభూషణ్ సీ నరసింహన్ ఐసీఎస్, మొహిత్ సేన్ వున్నారు.

నవంబర్-డిసెంబర్ 1989 లో జరిగిన ఎన్నికల్లో చెన్నారెడ్డి నాయకత్వంలో కాంగ్రెస్ ఘన విజయం సాధించి ఓడిపోడనుకున్న ఎన్ టీ రామారావును ఒక నియోజక వర్గంలోను, పార్టీని రాష్ట్రంలోను ఓడించింది. ఆయన ఎన్నికల షెడ్యూల్ ప్రకటించడానికి ముందు చేసిన వివిధ ప్రసంగాల్లో విసిరిన సవాళ్లనే ఆ తర్వాత ఎన్నికల మేనిఫెస్టోలో కూడా చేర్చారు. "అర్హులైన పేదలకే సబ్సిడీ బియ్యం పథకం" పరోక్షంగా ప్రస్తావిస్తూ, పటిష్ఠమైన పౌర పంపిణీ వ్యవస్థ విధాన ప్రకటన మేనిఫెస్టోలో మొదటి అంశంగా చేర్చింది కాంగ్రెస్ పార్టీ. అలానే స్వయం ఉపాధి పధకాల ప్రస్తావన కూడా దానికి జత పరిచింది పార్టీ. ఎన్నికల ప్రణాళికను తయారుచేయడానికి నియమించిన కమిటీ ఆ పనిని పూర్తి చేయడానికి పదిహేను రోజులు తీసుకుంది. ముసాయిదాను అధ్యక్షుడి ఆమోదం కొరకు చూపించినప్పుడు నేను కూడా వున్నాను. కేవలం పావు గంటలోనే ఆసాంతం చదివి, తప్పులు సరిదిద్దిన చెన్నారెడ్డి, అదనంగా మరో పదమూడు పేరాలు , కాగితంపై పెట్టిన కలాన్ని ఎత్తకుండా రాశారు. ఆయన స్వదస్తూరితో ఆ నాడు రాసిన మేనిఫెస్టో కాగితాలను, ఈ నాటికీ, ఆయన జ్ఞాపకంగా నా వద్దనే భద్రపరుచుకున్నాను.

పీసీసీ అధ్యక్షుడుగా చెన్నారెడ్డి చేపట్టిన ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా చేపట్టిన "కోటి సంతకాల సేకరణ" కార్యక్రమం, "జైల్ భరో" ఉద్యమం ప్రజల స్పందనకు ప్రత్యక్ష నిదర్శనం అని చెప్పాలి. నిజాం కళాశాల మైదానంలో డిసెంబర్ 3, 1989 న ముఖ్యమంత్రిగా పదవీ ప్రమాణ స్వీకారం చేస్తూ ఆయన చేసిన తొలి ప్రసంగంలో, ప్రజలకు అయిష్టం కలిగించే ది, ఇబ్బందులకు గురిచేసే ది, ఆమోదయోగ్యం కానిది ప్రభుత్వం చేయడం తగదని అన్నప్పుడు, "హెల్మెట్లు" విధిగా ధరించడం మాకిష్టం లేదంటూ ప్రేక్షకుల నుంచి కేకలు వినిపించాయి. తక్షణమే స్పందించిన చెన్నారెడ్డి, ధరించమని బలవంతంగా ఎవరిపైనా రుద్దమని అన్నారు. అలా అంటూనే, బధ్రత దృష్ట్యా వాటిని ధరించితే నే మంచిదంటూ సూచన కూడా చేశారు. అదీ ఆయన స్పందించే శైలి.

ముఖ్య మంత్రి కార్యాలయం నుంచి వెళ్లే ప్రతి సందేశంలో-పత్రికా ప్రకటనలో ఆయన దైన శైలి-వ్యక్తిత్వం కొట్టొచ్చినట్లు కనబడేలా సంబంధిత వ్యక్తిగత సిబ్బందికి ఆయన ఆలోచనా ధోరణి తెలియ చేసేవారు చెన్నారెడ్డి. ముఖ్య మంత్రిగా బాధ్యతలు చేపట్టగానే, ఆయనను అభినందిస్తూ వచ్చిన వేలాదిమంది అభిమానులకు, చెన్నారెడ్డి నుంచి ఆయన సంతకంతో వెళ్ళిన "కృతజ్ఞతల ప్రత్యుత్తరం" కేవలం ధన్యవాదాలకే పరిమితం చేయలేదు. అద్వితీయమైన శైలిలో ఆయన తన అభిమానులకు చేరవేయాలనుకున్న సందేశాన్ని మాతో రాయించారు. అధికారం మారడంతో తనకు తెలుగుదేశం నుంచి వారసత్వంగా సంక్రమించిన "ఛిన్నాభిన్నమైన పాలనా వ్యవస్థను, ఆర్థిక వ్యవస్థను", అత్యవసరంగా ప్రక్షాళన చేయడానికి వారి సహకారం అందించమంటూ, తన జవాబులో కోరారు చెన్నారెడ్డి. బ్లిట్జ్ సంపాదకుడు ఆర్ కే కరంజియా చెన్నారెడ్డిని అభినందిస్తూ రాసిన వుత్తరం గురించి ఆయన చాలా మందితో ప్రస్తావించారు. అప్పట్లో పంజాబ్ రాష్ట్రంలో నెల కొన్న శాంతి బధ్రతల సమస్యను-హింసాత్మక సంఘటనలను తన వుత్తరంలో పేర్కొన్న కరంజియా, చెన్నారెడ్డి కనుక మరికొంత కాలం ఆ రాష్ట్ర గవర్నర్ గా కొనసాగి వున్నట్టయితే, బహుశా, పరిస్థితులు మరోలాగా-శాంతియుతంగా వుండేవని చెప్పారు. తన పట్ల ఆయన వెలిబుచ్చిన అభిప్రాయం ఒక అసాధారణమైన గౌరవంగా భావించిన చెన్నారెడ్డి కరంజియాకు ప్రత్యేక ధన్యవాదాలు తెలియ చేసుకున్నారు. పంజాబ్ మాజీ ముఖ్య మంత్రి దర్బారా సింగ్ చనిపోయిన వార్త ఆ రాత్రి బాగా పొద్దు పోయిన తర్వాత తెలిసింది. అప్పటికే ఇంటికొచ్చిన నేను, ఆ విషయాన్ని చెన్నారెడ్డి దృష్టికి తెచ్చి, సంతాప సందేశం ఆయన మాటల్లో చెప్పమని కోరాను. అప్పటికే అర్థరాత్రి కావచ్చింది. ఆయన గవర్నర్ గా పని చేసినప్పుడు, దర్బారా సింగ్ పంజాబ్ ముఖ్య మంత్రిగా వుండేవారు. "పర్సనల్ టచ్" తో సందేశం చెప్పారు.

చెన్నారెడ్డికి ఒకరు రాసిచ్చిన ఉపన్యాసం చదివే అలవాటు ఏనాడూ లేదు. ఏ సభలోనైనా, కనీసం గంటకు తక్కువ లేకుండా, ఆశువుగా మూడు భాషల్లో-ఇంగ్లీష్, ఉర్దూ, తెలుగు-ల్లో, అనర్గళంగా మాట్లాడే వారు. ప్రతి ఉపన్యాసంలోని అంశాలు పదిలంగా పది కాలాల పాటు దాచుకోతగినంత విలువైనవి. ఆయన ప్రసంగాలను ఆడియో రికార్డు చేయించి (అప్పట్లో ఇంకా వీడియోలు ఇంకా ప్రాచుర్యం పొందలేదు) తర్జుమా చేయించి టైప్ చేయించడం జరిగింది. విలువైన ఆయన ఉపన్యాసాలన్నీ సమాచార పౌర సంబంధాల శాఖలో బహుశా వుండొచ్చు. కొన్నింటి కాపీలు నేను కూడా బధ్ర పరచుకున్నాను ఇప్పటికీ. ఆయన అనుభవాల-జ్ఞాపకాల సారాంశం రంగరించి తన ఉపన్యాసాల్లో, వర్తమాన పరిస్థితులకు అన్వయించి చెప్పేవారు చెన్నారెడ్డి. తాను డాక్టర్ అయినా మంత్రిగా ఆరోగ్య శాఖ కోరుకోక పోవడానికి కారణం, తనకు చదువు చెప్పిన అధ్యాపకులు ఇంకా పనిచేస్తుండగానే, వారికి మంత్రిగా వుండడం సమంజసం కాదనే వారు. బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్ పేరు మీద, వ్యవసాయ విశ్వ విద్యాలయం వున్న హిమాయత్ సాగర్ ప్రాంతాన్ని "రాజేంద్ర నగర్" గా తనే మార్చిన విషయం ఓ సందర్భంలో చెప్పారు.

లౌక్యంలో కూడా చెన్నారెడ్డి ది అరుదైన శైలి. 1990 మే నెల బ్లిట్జ్ ఆంగ్ల వార పత్రికలో ఆయనతో పత్రిక ప్రతినిధి చేసిన ఇంటర్వ్యూ వచ్చింది. ఆ నెల మొదటి తేదీన నిజామాబాద్ జిల్లా సిరికొండ గ్రామంలో ఆ ప్రతినిధి చెన్నారెడ్డిని ఇంటర్వ్యూ చేసినప్పుడు నేను కూడా పక్కనే వున్నాను. మారుమూల గ్రామాల అభివృద్ధి కార్యక్రమాన్ని నక్సలైట్ ప్రాబల్యమున్న ఆ గ్రామంలో ప్రారంభించడానికి అక్కడకు వెళ్లిన ముఖ్య మంత్రితో జరిపిన ఇంటర్వ్యూ అది. ఢిల్లీలోని "రాజకీయేతర కాంగ్రెస్ ముఠా నాయకులకు" చెన్నారెడ్డి హెచ్చరిక చేసినట్లు, జాతీయ స్థాయిలో అలాంటి నాయకుల వైఫల్యం మూలాన్నే ప్రాంతీయ పార్టీలు పుట్టుకొచ్చాయని ఆయన అన్నట్లు, కొన్ని వివాదాస్పదమైన అంశాలున్నాయందులో. అలాగే మరో చోట, చెన్నారెడ్డి, శరద్ పవార్, వీరేంద్ర పాటిల్ తెలుగు గంగ పేరుతో తిరుపతిలో సమావేశమై, రాజీవ్ గాంధీకి వ్యతిరేకంగా పనిచేయాలని నిర్ణయం తీసుకున్నట్లు కూడా వచ్చింది. ఆ విషయాలను కంగారు పడుతూ ఆయన దృష్టికి తెచ్చినప్పుడు, "అలా ఎవరైనా అనుకుంటే పర్వాలేదు" అనడం నన్ను ఆశ్చర్య పరిచింది. బుద్ధుడి విగ్రహం టాంక్ బండ్ నీళ్లలో పడి పోయినప్పుడు, అంతవరకు దాని కొరకు జరిగిన వ్యయం, నీళ్లలోంచి తీస్తే కాబోయే అదనపు వ్యయం, పదే-పదే చెప్పే వారే కాని, తీయడానికి ఏం చెయ్యబోతున్నారో ఎప్పుడూ చెప్పలేదు.

ఆయన మంత్రి వర్గంలో పనిచేస్తున్న ఒక సీనియర్ మంత్రిపై అవినీతి ఆరోపణలొచ్చాయి. చెన్నారెడ్డి ముఖ్య మంత్రి అయిన రెండు నెలలకే అది జరిగింది. ఆరోపణలు చేసిన వారు బలమైన సాక్ష్యాధారాలున్నట్లు చెప్పడం జరిగింది. తనకు చెడ్డ పేరు రాకుండా చూసుకోవాలనుకున్న చెన్నారెడ్డి ఏం చేయాలన్న సందిగ్ధంలో పడ్డారు. బహుశా తాను అడగ తల్చుకున్న వారందరినీ సలహా అడిగి వుండొచ్చు. ఆయన దగ్గర పనిచేస్తున్న మా వంతు కూడా వచ్చింది. ఫిబ్రవరి 6, 1990 రాత్రి పదకొండు గంటల సమయంలో చెన్నారెడ్డి గారి ఫోన్ వచ్చింది. అప్పట్లో ఇంకా సెల్ ఫోన్లు లేవు. ఆ మంత్రి విషయంలో ఏం చేస్తే బాగుంటుందని ఆయన ప్రశ్న వేశారు. ఆయన ఎలా చేస్తే బాగుంటుదనుకుంటే అలానే చేయమని బుద్ధిగా సమాధానం. అన్నీ తాను అనుకున్నట్లే చేయడానికి ఎందుకంత మంది వ్యక్తిగత సిబ్బంది అని మరో ప్రశ్న. ఆయన మనసులో మాట అర్థం చేసుకుని చెప్పాల్సింది చెప్పడం, అదెలా అమలు పర్చాలని ఆయన అడగడం, ఆ బాధ్యత నెత్తిన వేసుకోవడం, ఆ మంత్రి మర్నాడు రాజీనామా చేయడం జరిగింది. అదీ ఆయన లౌక్యం.

మే నెల 1990 లో ఆంధ్ర ప్రదేశ్ లో భీకరమైన తుఫాను వచ్చింది. అదే రోజుల్లో వైద్య చికిత్స కొరకు అమెరికా వెళ్లడానికి అంతా సిద్ధం చేసుకున్నారు చెన్నారెడ్డి. అనుకున్న రోజున కుటుంబ సభ్యులు బేగంపేట విమానాశ్రయానికి వెళ్లడం, బోర్డింగ్ పాసులు తీసుకునే వరకు రావడం జరిగింది. మంత్రి వర్గ సభ్యులకు చెప్పి పోవడానికి సచివాలయానికి వచ్చారు ముఖ్య మంత్రి చెన్నారెడ్డి. అలనాటి సహాయ పునరావాస కమీషనర్ అర్జున రావు, ముఖ్య మంత్రి కార్యదర్శి పరమహంస, మరికొందరు, చెన్నారెడ్డి అమెరికా పర్యటన వాయిదా వేసుకుంటే మంచిదని సూచించారు. ఒక్క నిమిషం కూడా ఆలోచించకుండా, ఆరోగ్యాన్ని కూడా లెక్క చేయకుండా, ఆఖరు క్షణంలో ప్రయాణం మానుకున్నారు. అంతా సర్దు బాటు అయింతర్వాత, రెండు-మూడు వారాల అనంతరం వెళ్లారు. వెళ్లిన తర్వాత కూడా, ఆసుపత్రిలో చేరేంతవరకు, ప్రపంచ బాంక్ అధికారులతో చర్చలు జరుపుతూనే వున్నారు. బహుశా చెన్నారెడ్డి ఆ రోజుల్లో ప్రపంచ బాంకు ప్రతినిధులతో పెంచుకున్న అనుబంధమే, నేటి ప్రభుత్వాల వరకూ, కొన సాగుతుందనడంలో అతిశయోక్తి లేదే మో! End.

Monday, January 10, 2011

మీడియాపై ఆంక్షలా? లక్ష్మణ రేఖలా? స్వీయ నియంత్రణలా? మార్గదర్శకాలా?: వనం జ్వాలా నరసింహారావు

మీడియాపై ఆంక్షలా? లక్ష్మణ రేఖలా? స్వీయ నియంత్రణలా? మార్గదర్శకాలా?
వనం జ్వాలా నరసింహారావు

హద్దులు గీసేది ఎవరనేదే పేచీ - యథార్థాలు తెలపకపోతే పుకార్లదే రాజ్యం
వాస్తవాలు దాస్తే ఎలా! - ఉద్యమాన్ని ఎదుర్కొనే వ్యూహంలో భాగమేనా?
స్వయం సంయమనమే ఉత్తమం
(సూర్య దినపత్రిక : 12-01-2011)

కేబుల్‌ నియంత్రణ చట్టం ప్రకారం హింసాత్మక సంఘటనలు ప్రసారం చేయరాదన్న నేషనల్ బ్రాడ్ కాస్టింగ్ అసోసియేషన్ (ఎన్‌బీయే) నిబంధనలను-హైకోర్టు ఆదేశాలను పాటించాలని మాత్రమే చెప్పాం కాని, మీడియాపై ప్రభుత్వపరంగా ఎటువంటి ఆంక్షలు విధించలేదని హైదరాబాద్ నగర పోలీస్‌ కమిషనర్‌ అంటుండగా, అది వాస్తవం కాదని మీడియాకు చెందిన పలువురు ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నారు. ’ఎన్‌బీయే’ మార్గదర్శకాలను అమలుచేసేందుకు కొన్ని ఛానళ్లు మాత్రమే అంగీకరించాయని, మీడియాలో కూడా "సీమాంధ్రుల" ప్రభావం వల్ల వాస్తవాలు వెలుగు చూపకుండా పరోక్షంగా "ఆంక్షల-మార్గదర్శకాల ముసుగు" లో తెలంగాణ సాధన ప్రక్రియకు అడ్డుతగులుతున్నారని కొందరంటున్నారు. ఏదేమైనా కొన్ని ఛానళ్లకు నోటీసులందిన వార్తలు కూడా వచ్చాయి. ఈ నేపధ్యంలో, మీడియాపై ఆంక్షలు ఎత్తివేయాలన్న డిమాండుతో, “తెలుగు న్యూస్ బ్రాడ్ కాస్టర్స్ అసోసియేషన్” ఆవిర్భవించడం, ఆ సంస్థకు రాష్ట్రంలోని ప్రధాన వార్తా ఛానళ్ల ప్రముఖుల మద్దతుండడం గమనించ దగ్గ విషయం. ఈ సంస్థ మార్గదర్శకాలకు, ఇంతవరకూ జాతీయ స్థాయిలో పనిచేస్తున్న ’ఎన్‌బీయే’ సంస్థ ఆదేశాలకు వ్యత్యాసం ఏమేరకుంటుందో చూడాలి.

అసలింతకీ అమల్లో వున్నాయని అందరూ భావిస్తున్నవి, "ఆంక్షలా"? "లక్ష్మణ రేఖలా"? "స్వీయ నియంత్రణలా"? "మార్గదర్శకాలా"? ఎవరికి వారే తమ ప్రయోజనాలకు అనుగుణంగా-అనుకూలంగా మలుచుకుంటున్న "ముసుగులా"?. ప్రజా ప్రయోజనాల పరిరక్షణలో మీడియా నిర్వహించాల్సిన పాత్ర గురించి, వారి బృహత్తర బాధ్యత గురించి, పరాయి వారు తమపై ఆంక్షలు విధించే బదులు వారే స్వయం సంయమనం పాటించే అంశం గురించి, రాజ్యాంగ బద్ధంగా మీడియా వారికున్న స్వాతంత్ర్యం గురించీ చర్చ నిరంతరం కొనసాగుతూనే వుంది. ప్రభుత్వ తప్పొప్పులను విమర్శించే హక్కు మీడియాకుందంటూనే, ఆ హక్కుకు "హద్దులుండాలి" అని అనడం సబబే మో కాని, ఆ హద్దులకు "ఎల్లలు" ఎవరు-ఎలా గీయాలనే విషయంలోనే పేచీ వస్తున్నది. దివంగత ముఖ్యమంత్రి రాజశేఖర రెడ్డి 2004 లో అధికారంలోకి వచ్చిన అనతికాలంలోనే, ఒకటి రెండు పత్రికలపై ఆయనకున్న వ్యతిరేకత-ఒకటి రెండు పత్రికలకు ఆయన పట్ల వున్న వ్యతిరేకత నేపధ్యంలో, "మీడియాకు లక్ష్మణ రేఖ" అన్న అంశంపై చర్చ జరుగుతుండేది. "వార్తలకు, వ్యాఖ్యలకు" తేడా లేకుండా పత్రికలు ప్రచురించడం వల్ల, పాఠకులు అయోమయానికి గురై, వ్యాఖ్యలనే వార్తలనుకుంటున్నారని, అప్పట్లో ఆయన ఒకటి రెండు పత్రికలపై విమర్శలు గుప్పించే వారు. ఆయన అన్న దాంట్లో ఎంత నిజముందో పక్కన పెడితే, ఇప్పుడున్న ప్రభుత్వం, అసలు వార్తలనే "నిభందనలకు-ఆంక్షలకు-మార్గదర్శకాలకు" లోబడి ప్రచురించాలనీ, ఛానళ్లలో ప్రసారం చేయాలని అంటే, అదెలా అర్థం చేసుకోవాలన్నదే ప్రశ్న! యదార్థంగా జరిగిన-జరుగుతున్న సంఘటనలను, వ్యాఖ్యానం జోడించకుండా, ప్రజలకు తెలియచేయాల్సిన బాధ్యతను కూడా మీడియాను నిర్వర్తించ నీయకపోతే, అసత్యాలు-పుకార్లు చోటుచేసుకునే ప్రమాదం వుంది. వాస్తవాలు దాచడమంటే, పరోక్షంగా అవాస్తవాలు బయటపెట్టమని అనడమే!

ఏదీ సమయం సందర్భం లేకుండా జరగదు. ప్రస్తుతం జరుగుతున్నది కూడా అదే. శ్రీకృష్ణ కమిటీ నివేదిక చేసిన ఆరు సూచనలలో తెలంగాణ కోరుకునేవారికి సంబంధించినంతవరకు ప్రధానమైంది ఒకే ఒక్కటి. అదే ఐదో సూచన. తెలంగాణ లోని మెజారిటీ ప్రజలు ప్రత్యేక రాష్ట్రం కోరుకుంటున్నారన్న వాస్తవం చెప్తూ, "తప్పని పరిస్థితుల్లో-అన్ని ప్రాంతాల వారికి ఆమోదయోగ్యమైతే" తెలంగాణ-సీమాంధ్రలుగా రాష్ట్ర విభజన జరగాలని కమిటీ అభిప్రాయపడింది. ప్రత్యేక రాష్ట్రం ఏర్పాటు కావాలన్న చిరకాల డిమాండ్ నేపధ్యంలో, రాష్ట్ర విభజన జరగకపోతే, ప్రత్యేక తెలంగాణ రాష్ట్ర ఉద్యమం కొనసాగే ప్రమాదముందని కమిటీ హెచ్చరిస్తుంది. "నేర్పుగా, చాకచక్యంగా, దృఢంగా" ప్రభుత్వం ఉద్యమాన్ని”అదుపు చేయగలిగితే" తప్ప ఉద్యమం ఎదుర్కోవడం కష్టమవుతుంది కనుక, తెలంగాణ రాష్ట్రం ఏర్పాటు చేయడమే ఉత్తమం అని చెప్తూ, శాంతి భద్రతల సమస్య తలెత్తే విషయాన్ని ప్రస్తావించింది. బహుశా శ్రీకృష్ణ కమిటీ భావించి-సూచించిన "నేర్పుగా, చాకచక్యంగా, దృఢంగా" ప్రభుత్వం అనుసరించాల్సిన వ్యూహంలో భాగమే ఈ ఆంక్షలు, లక్ష్మణ రేఖలు, స్వీయ నియంత్రణలు, మార్గదర్శకాలు అనుకోవాలేమో!

ఇవన్నీ కాసేపు పక్కన పెడితే... ఇటీవలి కాలంలో, మీడియా వ్యవహరించే తీరులో, ఊహించని ధోరణులు-విపరీత పరిణామాలు చోటుచేసుకుంటున్నాయని విజ్ఞులు, మేధావులు, పౌర సమాజ సంస్థల ప్రతినిధులు, ప్రజా సంఘాలు, పాత్రికేయ నాయకులు కొందరు అభిప్రాయ పడుతున్నారు. సమాజంపై ఈ మార్పు ప్రతికూల ప్రభావం చూపే ప్రమాదముందని కూడా వారి అభిప్రాయం. అలా అభిప్రాయ పడుతున్న వారి పరోక్ష సూచనే "లక్ష్మణ రేఖలు" అన్న సిద్ధాంతానికి మార్గం చూపాయి. అయితే, లక్ష్మణ రేఖ అంటే, నియంత్రణ కాదని-కాకూడదని, మీడియా కూడా ఇతర ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థల వలెనే, ప్రజలకు "జవాబుదారీగా-బాధ్యతాయుతంగా-పారదర్శకంగా" పనిచేసేందుకు దోహద పడేది మాత్రమేనని సర్ది చెప్పుకున్నారు. ప్రపంచంలోని ప్రజాస్వామ్య దేశాల ప్రభుత్వాలన్నీ మీడియాకు పూర్తి స్వేచ్ఛ ఇస్తున్నామని చెప్తున్నప్పటికీ, అడపాదడపా ఆంక్షలు విధించకుండా వుండడం జరగదు. భారత రాజ్యాంగం భావ స్వేచ్ఛ ప్రసాదించినప్పటికీ, ఆ స్వేచ్ఛ "నిష్పాక్షికంగా, బాధ్యతాయుతంగా" వినియోగించుకోవడానికి, ప్రభుత్వ పరమైన నియంత్రణలకంటే స్వయం సంయమనం పాటించడమే మేలు. మన రాష్ట్రంలో ఆవిర్భవించిన “తెలుగు న్యూస్ బ్రాడ్ కాస్టర్స్ అసోసియేషన్” స్వయం సంయమనం పాటించే దిశగా చర్యలు తీసుకుంటే అభినందించాల్సిందే.

ఒక్క విషయం మాత్రం వాస్తవం అనక తప్పదేమో. ఇటీవల కాలంలో, సామాజిక ప్రయోజనాలను కాపాడవలసిన మీడియా, ఆ పని చేస్తూనే, అది అనుకూలించనప్పుడు, కార్పొరేట్ గొంతును మాత్రమే వినిపిస్తున్నదని సర్వత్రా చర్చనీయాంశమైంది. మీడియా మొత్తం అలా, అన్ని వేళలా చేస్తున్నదని చెప్పలేం కాని, దాని ధోరణిలో సరికొత్త నిర్వచనాలు, సరికొత్త విలువలు, సరికొత్త ప్రాధాన్యతలు చోటు చేసుకోవడం మాత్రం కాదనలేం. ఎలెక్ట్రానిక్ మీడియా ప్రభావిత పాత్రికేయ రంగంలోని కొంత భాగం, తన విశ్వసనీయతను కోల్పోతున్నదనడానికి పలు ఉదాహరణలు దొరుకుతాయనవచ్చు. ఈ ధోరణికి తోడు, ఎలెక్ట్రానిక్ మీడియాలో నెల కొన్న పోటీ, మీడియా విశ్వసనీయతకు సవాలుగా మారింది. సంక్లిష్టమైన సామాజిక ప్రయోజనం కలిగే అంశాలను తగ్గించి ప్రసారం చేయడం, పైపై మెరుగులకు అనవసర ప్రాధాన్యతను ఇవ్వడం, సంచలన వార్తల కొరకు పరుగులు తీయడం, ఆ వార్తలను తమ ఛానల్ కంటే ముందుగా ఇతరులు ప్రసారం చేస్తారేమోనన్న ఆందోళనతో దృఢ పరచుకోకుండానే "బ్రేక్" చేయడం తరచుగా జరగడంతో మీడియా విశ్వసనీయత కోల్పోయేందుకు దారితీస్తున్నది. అలాంటప్పుడు, స్వయం సంయమానికి మించిన లక్ష్మణ రేఖలు కాని, ఆంక్షలు కాని, నియంత్రణలు కాని ఎంతవరకు ఆ విశ్వసనీయతను కాపాడ కలుగుతాయి?

భారత రాజ్యాంగంలో, "ఎగ్జిక్యూటివ్-జుడీషియరీ-లెజిస్లేచర్" వ్యవస్థలు ఎటువంటి కట్టుబాట్లకు, అదుపులు-అన్వయాలకు లోబడి తమ తమ కర్తవ్యాలను నిర్వహించాలో స్పష్టంగా వివరించబడింది. అయినా, అప్పుడప్పుడూ, ఆయా వ్యవస్థలను అత్యున్నత స్థాయిలో అజమాయిషీ చేసేవారి "యాక్టివిజం" వల్ల, అనుకోకుండానే అనర్థాలు కలగడం, వాటి పర్యవసానాలు పౌరుల మీద ప్రతికూల ప్రభావం చూపడం తెలిసిన విషయమే. కాకపోతే, రాజ్యాంగ బద్ధమైన ఆ వ్యవస్థలు తమ తప్పులను దరిమిలా సరిదిద్దుకోవడం కూడా జరిగింది. పోనీ పునఃపరిశీలన చేయడం జరిగింది. ఉదాహరణకు, జనవరి మొదటి వారంలో పౌర హక్కులకు సంబంధించి సుప్రీం కోర్టు ఇచ్చిన ఒక కీలకమైన తీర్పును తీసుకోవచ్చు. దాదాపు 35 సంవత్సరాల క్రితం, ఇందిరాగాంధీ విధించిన ఎమర్జెన్సీ అమల్లో వున్నప్పుడు "కార్యనిర్వాహక వ్యవస్థ-ఎగ్జిక్యూటివ్" దేశాన్ని కాపాడే బాధ్యత స్వీకరిస్తుందని, ఆ వ్యవస్థ చేపట్టిన చర్యలు, వ్యక్తి స్వేచ్ఛకు భంగం కలిగాయనో, మరేదో కారణానో సవాలు చేయడం సరికాదని, "వ్యక్తి స్వేచ్ఛ చట్ట పరిధికి లోబడి, నియంత్రించబడి" వుంటుందని అలనాటి సుప్రీం కోర్టు న్యాయ మూర్తులు తీర్పిచ్చారు. అయితే, అత్యున్నత న్యాయస్థానానికి చెందిన ఆ నలుగురు న్యాయమూర్తులు ఇచ్చిన తీర్పు వల్ల, భారీ సంఖ్యలో దేశ పౌరుల ప్రాధమిక హక్కుల ఉల్లంఘన జరిగిందని, తిరిగి అదే అత్యున్నత న్యాయస్థానం తీర్పు చెప్పడం, ప్రజాస్వామ్యంలో ప్రాధమిక హక్కుల పరిరక్షణ దిశగా మరో అడుగు ముందుకు వేసేందుకు దోహద పడుతుందనాలి. "ఫోర్త్ ఎస్టేట్" గా పిలవబడే మీడియా విషయంలో రాజ్యాంగపరంగా "అదుపులు-అన్వయాలకు" వీలు కలిగించలేదు. అందుకే రాజ్యాంగంలో పొందుపరచిన పౌరుల "భావ ప్రకటనా స్వేచ్ఛ" అనే ప్రాధమిక హక్కును, స్వీయ నియంత్రణ లాంటి "అదుపులు-అన్వయాలకు" (Self Imposed Checks and Balances) లోబడి ఉపయోగించుకుంటే బాగుంటుందేమో.

వ్యక్తి భావ ప్రకటనా స్వేఛ్చకుండాల్సిన పరిమితులు-హద్దులు రాజ్యాంగంలో స్పష్టంగా పేర్కొనడం జరిగింది. పౌరుల భద్రత, వైద్య పరమైన విషయాలు, నీతి వర్తన లాంటి అంశాల్లో గందరగోళం సృష్టించే పరిస్థితులకు వ్యక్తి భావ ప్రకటనా స్వేచ్ఛ దారితీయకూడదు. ఒక పౌరుడి స్వేచ్ఛా స్వాతంత్ర్యాలు, మరో తోటి పౌరుడి స్వేచ్ఛకు భంగం కలిగించ కూడదు. ఏ విధంగానైతే బహుళ ప్రయోజనాలకు ఒక వ్యక్తి స్వేచ్ఛ భంగం కలిగించ రాదో, అలానే, మీడియా స్వేచ్ఛ కూడా వుంటే మంచిదేమో. ఆ ప్రయోజనాలేంటో, ఆ పరిమితులేంటో నిర్ణయించుకోవాల్సింది విశ్వసనీయత కాపాడుకోవాల్సిన మీడియానే. బహుశా ఆ బాధ్యతను, రాష్ట్రంలోని ప్రధాన వార్తా ఛానళ్ల ప్రముఖుల చొరవతో ఆవిర్భవించిన “తెలుగు న్యూస్ బ్రాడ్ కాస్టర్స్ అసోసియేషన్” చేపడ్తుందని ఆశించుదాం. End.

Friday, January 7, 2011

మనసులో మాట దాచుకోలేక పోయిన శ్రీకృష్ణ : వనం జ్వాలా నరసింహారావు

"హైదరాబాద్ తో సహా తెలంగాణ"
"హైదరాబాద్ లేని సీమాంధ్ర" రాష్ట్రాలుగా
ఆంధ్ర ప్రదేశ్ విభజన జరగడం సరైన పరిష్కారం

(ఆంధ్ర ప్రభ దిన పత్రిక : 12-01-2011)
వనం జ్వాలా నరసింహారావు

నివేదిక ఇస్తూ శ్రీకృష్ణ కమిటీ సభ్యులు తమకు “అప్పజెప్పిన పని సులభమైంది కాదని” అనడం కన్నా, బాధ్యత తీసుకునే ముందే, తమకంతగా చేతకాని బాధ్యత నెత్తిన వేసుకుంటున్నామని అనుకుంటే బాగుండేదేమో. పదకొండు నెలలుగా చేసిన విస్తృత సంప్రదింపులు, బృహత్తర పరిశోధనలు చివరకు ఏమైనా తేల్చిందా? తేల్చనప్పుడు-తేల్చలేమని గుర్తించినప్పుడు, ఆ సంగతే చెప్పాలి కాని, శాశ్వత ప్రతిష్ఠంభన దిశగా సూచనలివ్వడం ఎంతవరకు సబబు? పైగా తాము చెప్పలేని దానికి, పోనీ పదే-పదే చెప్తూ వస్తున్న దానికి (అందరికీ ఆమోద యోగ్యమైన నివేదిక ఇస్తాం!) పండిట్ జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ ప్రసంగంలోని సూక్తులను పేర్కొనడం ఒక తెలివైన ఎత్తుగడ తప్ప మరోటి కాదు. కమిటీ చేసిన "బెస్ట్" లేదా "సెకండ్ బెస్ట్" సూచనలలో ఏ ఒక్క దాన్ని ప్రభుత్వం అంగీకరించినా, ఆ నిర్ణయం, నిజంగా శ్రీకృష్ణ కమిటీ చెప్పినట్లు "ఎవరికీ పరాజయం లేకుండా అందరికీ సమానంగా విజయం చేకూరినట్లు" అవుతుందా? సూచన-ఐదుకు ప్రభుత్వం అంగీకరించితే అది సమైక్య వాదులకు అపజయమే కదా! సూచన-ఆరుకు ఒప్పుకుంటే, ఇటు తెలంగాణ కోరుకునే వారికి, అటు సమైక్య వాదులకు అపజయమే కదా! జవహర్లాల్ నెహ్రూ చెప్పిన బుద్ధుడి ప్రవచనాలను శ్రీకృష్ణ కమిటీ నిజంగా గౌరవించిందా? న్యాయమూర్తి అనేవారెవరైనా "ధర్మ సమ్మతమైన న్యాయం" చెప్పి సమస్యను పరిష్కరించే సూచనలివ్వాలి కాని, సమస్యను మరింత జటిలం చేయొచ్చా? పైగా అందరికీ విజయం చేకూరుస్తున్నామని చెప్పడం తగునా?

నివేదికలో ఏం చెప్పినా ఇష్టంగానో-అయిష్టంగా నో, మనసులో మాట మాత్రం దాచుకోలేక పోయారు శ్రీకృష్ణ కమిటీ సభ్యులు. మహాభారత యుద్ధం పూర్వ రంగంలో, కౌరవ-పాండవ యుద్ధం నివారించడానికి శ్రీకృష్ణుడు హస్తినకు రాయభారానికి వెళ్లినట్లు వర్ణించడం జరిగినా, వాస్తవానికి, యుద్ధాన్ని ఖాయం చేసేందు కొరకే వెళ్లాడనే ది జగమెరిగిన సత్యం. అదే జరిగిందిప్పుడు కూడా. ఏభై నాలుగేళ్ల ఆంధ్రా నిలువెత్తు దోపిడీకి నిదర్శనంగా నేటికీ మిగిలిపోయిన తెలంగాణ ప్రాంతం వారు చేయబోయే ఆధునిక మహాభారత యుద్ధానికి తెరలేపింది శ్రీకృష్ణ కమిటీ "కృష్ణ రాయభారం తరహా నివేదిక". నాటి శ్రీకృష్ణుడు పాండవ పక్షం-ధర్మం పక్షం వహిస్తే, నేటి శ్రీకృష్ణుడి నివేదిక సమైక్యానికి మొగ్గు చూపినట్లు భావన కలిగించినా, ఆసాంతం, మనసులో వున్న మాటగా, విభజన పలుకులే పలకడం విశేషం. మరో విధంగా చెప్పాలంటే, నాలుగు కోట్ల తెలంగాణ ప్రజల న్యాయమైన కోర్కె సమంజసమని-సమర్థించాలని మనసులో వున్నా, చేసిన ఆరు సూచనలలో వద్దనుకుంటూనే నాలుగు సూచనలు విభజనకు సంబంధించినవి కావడం విశేషం. అంటే, విభజన సమస్య పరిష్కారానికి సరైన మార్గమని ఆయనకు తెలిసినా అసంబద్ధమైన విభజనలను మొదలు సూచించి, చివరకు అసలు సిసలైన రాయభారం తరహాలో... ఐదూళ్లిచ్చిన చాలును... అన్న చందాన పనికిమాలిన సూచనతో సహా, అసలు సిసలైన ఒకే ఒక్క సూచన చేశారు. ఆయన చెప్పిన విధంగా, ఐదో సూచనకు అనుగుణంగా తప్ప, వేరే రకంగా విభజనకు ఒప్పుకునేందుకు సిద్ధంగా లేరు తెలంగాణ ప్రజలు. "అనివార్యమైతే - అంతా ఒప్పుకుంటేనే పరిశీలించాలి" అని కమిటీ వ్యాఖ్య చేసిన "రాష్ట్రాన్ని సీమాంధ్ర-తెలంగాణగా విభజించి... హైదరాబాద్‌ను తెలంగాణ రాజధానిగా ఉంచడం, సీమాంధ్రకు కొత్త రాజధాని ఏర్పాటు చేయడం" అన్న దానికి ప్రభుత్వం ఒప్పుకుని, దానికి అనుగుణమైన చర్యలు చేపట్టి తేనే, బహుశా మహాభారత యుద్ధం లాంటిది నివారించవచ్చేమో! శ్రీకృష్ణ కమిటీ సభ్యులంతా "మనసా-వాచా" తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటు న్యాయమైందని భావించినా, "కర్మనా" అనుకూలంగా లేకుండా-ప్రతికూలంగా కాకుండా తీర్పు లాంటి సూచన ఇవ్వడం అన్యాయం లాంటిదే!

ఒక వైపు సూచనలు చేస్తూనే అవే సూచనలు "ఆచరణ యోగ్యమైన వి కావు" అని అనడం కూడా ఎంతవరకు సబబు? "కలిసి ఉండటమే ఉత్తమం" అంటూనే, అదే "అత్యుత్తమమైన మార్గం" అని చెప్తూనే, సమైక్యాంధ్రకు అనుకూలమైన ఈ ప్రతిపాదనను ప్రభుత్వం ఆమోదిస్తే తెలంగాణలో నిరసనలు తప్పక పోవచ్చని, పలు ప్రాంతాల్లో వ్యతిరేకత ఎదురవుతుందని వ్యాఖ్యానించడంలోని ఆంతర్యం ఏంటి? సమైక్యంగా వుండడానికి తెలంగాణ ప్రాంతం వారు అంగీకరించ రనే కదా? అంటే శ్రీకృష్ణ కమిటీ మనసులోని మాట ప్రత్యేక తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటు కాదా? ఇంకొంచెం లోతుగా నివేదికను విశ్లేషిస్తే,"అనివార్యంగా రాష్ట్రాన్ని విభజించాల్సి వస్తే తెలంగాణను, సీమాంధ్రను రెండు రాష్ట్రాలుగా విడదీయాలని, సీమాంధ్ర సొంత రాజధానిని అభివృద్ధి చేసుకునే దాకా హైదరాబాద్‌నే ఉమ్మడి రాజధానిగా కొనసాగించాలని" మరో సూచన కనిపిస్తుంది. ఇది కూడా ప్రత్యేక తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటును శ్రీకృష్ణ కమిటీ స్పష్టం చేసిందనాలి కదా? ఏదేమైనా, ‘‘ఇదేమంత అభిలషణీయమైన పరిష్కారం కాదు. అయినా సరే అనివార్యంగా విభజించాల్సి వస్తే అది మూడు ప్రాంతాల ప్రజల ఆమోదంతో జరగాలి’’ అని చెప్పకనే చెప్పింది ప్రత్యేక తెలంగాణ ఏర్పాటు చేయమని ప్రభుత్వానికి. రాష్ట్ర ఏర్పాటు ప్రక్రియను ప్రారంభించడానికి ఇంతకంటే ఇంకేం కావాలి ప్రభుత్వానికి". ఇతర సూచనలకు కూడా "తెలంగాణ ప్రాంతం నుంచి తీవ్ర వ్యతిరేకత వస్తుంది" అని కమిటీ అభిప్రాయ పడడమంటే, నర్మ గర్భంగా తెలంగాణ ఏర్పాటు చేయమని చెప్పడమే కదా? కాకపోతే, ఎందుకో, ఏ కారణానో, "సందిగ్ధత లేని" తరహాలో మనసులో మాట చెప్పడానికి జంకింది శ్రీకృష్ణ కమిటీ.

మొదటి నాలుగు సూచనలలో “ఆచరణసాధ్యం కాని” ఒక సూచన, తెలంగాణలో ఒప్పుకోనందున “అసాధ్యమని భావించిన” మరో సూచన, ఏ ప్రాంతం వారికి “ఆమోదయోగ్యం కాని” ఇంకొక సూచన, నక్సలిజం పెరగడానికి అవకాశమున్నందున-ఏకాభిప్రాయం సాధ్యం కానందున “పనికి రాని” ఒక సూచన చేసిన కమిటీ, మిగిలిన రెండు సూచనలు సార్వజనీన సమ్మతమైన వని చెప్పడానికి సాహసించలేదు. ఒకటి పరిశీలనకు తగిందిగా, మరొక టి సమస్యలకు దారి తీసే దిగా కమిటీ మాటల్లోనే స్పష్టమవుతోంది. "రాష్ట్రాన్ని సమైక్యంగా ఉంచి తెలంగాణ ప్రాంత సామాజిక, ఆర్థికాభివృద్ధికి, రాజకీయ సాధికారతకు చట్టపరమైన చర్యలు తీసుకోవడం-చట్టబద్ధమైన అధికారాలతో తెలంగాణ ప్రాంతీయ అభివృద్ధి మండలిని ఏర్పాటు చేయడం" ఏబై సంవత్సరాల క్రితం చెప్పి వుంటే కొంతైనా అమలయ్యేదేమో కాని ఇప్పుడు అత్యంత అసాధ్యమైన విషయం. 1956 లో చేసుకున్న పెద్ద మనుషుల ఒప్పందం స్ఫూర్తితో "తెలంగాణ ప్రాంతీయ మండలిని ఏర్పాటు" చేయమని సూచించడం కన్నా తిరోగమన మార్గం లేదనాలి. ఇన్నేళ్లు జరగంది, ఇప్పుడు జరుగుతుందన్న నమ్మకం, విశ్వాసం భవిష్యత్ "సీమాంధ్ర నాయకులు" ఎన్ని రాజ్యాంగ భద్రతలు కలిగించినా, తెలంగాణ ప్రజల్లో కలిగించడం జరగని పని. చట్టబద్ధమైన సంప్రదింపులను ప్రాంతీయ మండలి నిర్వహించడం కాని, ప్రాంతీయ మండలికి-రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి-శాసనసభకు మధ్య ఎప్పుడైనా, ఏవైనా అభిప్రాయభేదాలు తలెత్తినపుడు... “గవర్నర్ ఆధ్వర్యంలో అత్యున్నత కమిటీ” ని ఏర్పాటు చేసి వివాదాన్ని పరిష్కరించుకునే అవకాశం కాని ఎండమావుల లాంటి ఆలోచనలు. తెలంగాణ ఏర్పాటై, తెలంగాణకు చెందిన వారు ముఖ్యమంత్రి కావాలనుకునే తెలంగాణ ప్రజలకు, తమ ప్రాంతం వాడే మో "కేవలం కేబినెట్ మంత్రిగా" మిగిలి పోవడం ఆమోదయోగ్యమైన ప్రతిపాదన కానే కాదు. ముఖ్యమంత్రి లేదా ఉప ముఖ్యమంత్రి పదవి లేదా కీలక మంత్రిత్వ శాఖలను తెలంగాణ ప్రాంత నేతలకు కేటాయించడం జరుగు తే, ప్రాంతీయ మండలి అధ్యక్షుడి హోదా ఏం కావాలి? బహుశా ఆచరణ యోగ్యం కాని సూచనలలో అగ్ర భాగాన నిలిచే సూచన ఇదేనేమో!

అన్నింటి కన్నా ఘోరమైంది, రాజ్యాంగంలో పొందుపరిచిన విధంగా నామినేటెడ్ పోస్టులో నియమించబడిన గవర్నర్ కు, ఈ ప్రతిపాదన ద్వారా విస్తృత అధికారాలను కట్టబెట్టడం ప్రజాస్వామ్య స్ఫూర్తికే విఘాతం.

శ్రీకృష్ణ కమిటీ మాటల్లోనే, తెలంగాణ-సీమాంధ్రలుగా రాష్ట్రాన్ని విభజించడం, అత్యధిక తెలంగాణ ప్రజల మనోభావాలను గౌరవించినట్లన్న భావన వుంది. తెలంగాణ లోని మెజారిటీ ప్రజలు ప్రత్యేక రాష్ట్రం కోరుకుంటున్నారన్న వాస్తవం కూడా కమిటీ చెప్పింది. "తప్పని పరిస్థితుల్లో-అన్ని ప్రాంతాల వారికి ఆమోదయోగ్యమైతేనే" రాష్ట్ర విభజన జరగాలని కమిటీ అభిప్రాయపడడం, పరోక్షంగా, అలాంటి పరిస్థితులు కలుగుతాయని హెచ్చరించడమేనా? ప్రత్యేక రాష్ట్రం ఏర్పాటు కావాలన్న చిరకాల డిమాండ్ నేపధ్యంలో, రాష్ట్ర విభజన జరగకపోతే, ఉద్యమం కొనసాగే ప్రమాదముందని కమిటీ హెచ్చరిస్తుంది. "నేర్పుగా, చాకచక్యంగా, దృఢంగా" ప్రభుత్వం ఉద్యమాన్ని” అదుపు చేయగలిగితే" తప్ప ఉద్యమం ఎదుర్కోవడం కష్టమవుతుంది కనుక, తెలంగాణ రాష్ట్రం ఏర్పాటు చేయడమే ఉత్తమం అని సూచన చేసింది. (…”Likelihood of the agitation continuing in case the demand is not met-unless handled deftly, tactfully and firmly as discussed under option six-consideration has to be given to this option.)

రాష్ట్ర విభజన చేసేందుకు నిర్ణయం తీసుకుంటే, రాజ్యాంగంలోని మూడవ ప్రకరణం కింద చెప్పిన విధంగా, ముందుకు సాగితే మంచిదని కూడా కమిటీ సూచించింది. అంటే, రాష్ట్ర రాజకీయ నాయకులతో సంప్రదింపులు అనవసరం అన్న భావన వుంది కదా! ఎలాగు చిదంబరం డిసెంబర్ తొమ్మిది ప్రకటనలో ప్రత్యేక తెలంగాణ ఏర్పాటు ప్రక్రియ మొదలయిందని స్పష్టంగా చెప్పారు. కమిటీ అదే సూచించింది. ఇంకెందుకు ఆలశ్యం? పార్లమెంటులో బిల్లు పెడితే ప్రధాన ప్రతిపక్షం బిజెపి-దాని ఎన్డీఏ మిత్ర పక్షాలు సమర్థించడం ఖాయం కనుక, ఆ దిశగా అడుగులు వేస్తే అందరికీ మేలు.

Thursday, January 6, 2011

Srikrishna Committee Report on Separate Telangana State: Vanam Jwala Narasimha Rao

Salient Features and Way Forward
Vanam Jwala Narasimha Rao

The Report begins with the Prologue with a Quotation of Jawaharlal Nehru taken from his speech “Disputes and Discord‟ made in the United Nations General Assembly on October 3, 1960 where he said that: “In ages long past a great son of India, the Buddha, said that the only real victory was one in which all were equally victorious and there was defeat for no one. In the world today that is the only practical victory; any other way will lead to disaster”.

In the Prologue the Committee mentioned that it has not been an easy task for them to prepare the report and to tackle the task. They also touched about formation of Andhra Pradesh in 1956 as the first linguistic (Telugu) state. There was a reference to the “Gentlemen’s Agreement”, the objective of which was to bring the less developed region of Telangana on par with the rest of the state.

The Terms of Reference of the Committee stipulated that the Committee has to examine the situation in the State of Andhra Pradesh with reference to the demand for a separate State of Telangana as well as the demand for maintaining the present status of a united Andhra Pradesh. The basic approach adopted by the Committee was to Invite the views and the suggestions from the members of the public as well as other stakeholders as well as hold consultations with various political parties and other identified groups.

Accordingly consultations with the various groups were broadly done in two phases. The Committee or its Members individually visited all the 23 districts of the State and several villages. Internal analysis and assessment of the issues involved was carried out by the Committee based on the feedback and inputs received.

In the first Chapter the Committee gave a broad picture of developments in AP, its historical Background with specific reference to Andhra Pradesh during 1956-1973, during 1973-2000, during 2001-2009 and between November 29, 2009 to December 31, 2010. It referred to Sri Bagh Pact; “States Reorganization Commission”; principle of linguistic homogeneity as the basis to recommend the reorganization of states; case for Vishalandhra; leading protagonists of Telangana like K.V. Ranga Reddy and Dr M. Chenna Reddy demanding for two separate Telugu states; “Safeguards for Telangana” and signing of Gentlemen’s agreement; differing views on the name of the new state including that of “Andhra Telangana”; formation of regional standing committee of the State Assembly and so on.

It also mentioned about the agitation that began in December, 1968, initially based on discontent in service and employment matters and further covering financial matters called “Telangana revenue surpluses” that quickly spread like wild fire all over Telangana area with devastating effect. Reference was also made to agitation that began in Telangana in January, 1969, as a consequence of a High Court judgment holding that the Andhra Pradesh State Electricity Board did not come under the purview of the Public Employment (Requirement as to Residence) Act, 1957.

The other seven Chapters broadly dealt on Regional Economic and Equity Analysis; Education and Health; Water Resources, Irrigation and Power Development; Public Employment Issues; Issues Relating to Hyderabad Metropolis; Sociological and Cultural Issues and Law & Order and Internal Security Dimensions. The last Chapter was the Way Forward-the important one.

After going into all aspects of the situation as well as keeping in view the local, regional and national perspective, the Committee considered and offered solutions and possible options.

The first Option is to “Maintain status quo”. According to the Committee this implies treating the issue as basically a law and order/public order challenge to be handled by the state government, not requiring any major intervention by the Union Government. The demand for a separate state of Telangana during the last 54 years was dealt with mainly in a political manner by accommodating different interest groups in the government and the party structure. Emotional appeal of “Telugu Pride” was invoked to keep separatist sentiments in check. It resurfaced in the post -2000 period with the rationale virtually being the same as in the earlier movements for Telangana, based on exploitation and under development. There were also the sentimental and emotional reasons and attachment to a long held desire for a separate state of Telangana.

The Committee however did not find any real evidence of any major neglect by the state government in matters of overall economic development. Emotional satisfaction of the people of Telangana will not be met if no steps are taken, it is anticipated that immediate backlash will take place in the form of violent agitations in the region which may continue for some time. Besides, sporadic agitations on specific demands in different areas may continue even for a longer period. These agitations will have immediate impact on the normal life in and around Hyderabad. As has happened earlier, people’s representatives from the region MLAs/MLCs/MPs belonging to different political parties would come under pressure to resign, which may once again lead to a political crisis. The Maoist movement is also likely to get a fillip in such a situation.

The Committee is of the unanimous view that it would not be practical to simply maintain the status quo in respect of the situation. Maintaining the existing status quo is an option, it is favored the least.

The Second option suggested is “Bifurcation of the State into Seemandhra and Telangana; with Hyderabad as a Union Territory and the two states developing their own capitals in due course”. This option according to the Committee underscores the pivotal position of Hyderabad historically and its economic significance at all levels -regional, national and international. Hyderabad is now regarded as an engine of growth; has a thriving real estate industry; has a manufacturing base; has a number of public sector organizations; national institutions; civil and military establishments and defense institutions. Only continued economic growth can lead to expansion of employment opportunities and therefore the current economic inter-linkages of Hyderabad with other regions need to be developed and preserved so that there is an assured climate of certainty and stable business environment.

Andhra Pradesh, by and large, has a common culture and was constituted as the first linguistic (Telugu) state. The Union Territory model is considered workable and accordingly, in this option it is suggested that if the state of Andhra Pradesh is divided into two units then Hyderabad could become a Union Territory with a common capital for the present and the states eventually developing their own capitals over time. This option would be more acceptable to the people from coastal Andhra and Rayalaseema regions as their economic interests in Hyderabad would remain protected.

Committee feels that this option also has severe implications and will, in all probability, give rise to a renewed and serious agitation by the people of Telangana insisting on inclusion of Hyderabad only in Telangana and making the functioning and governance of the Union Territory a very difficult task. This situation could be used by agitators in blocking supplies, drinking water from the adjoining boundary districts. Another drawback of this option would be that the sentimental and emotional satisfaction of having a new state of Telangana would remain unfulfilled if Hyderabad were not to be included in it. In the Committee’s assessment, and based on overall consideration, the Committee found this option also not practicable.

The third option of the Committee is “Bifurcation of State into Rayala-Telangana and coastal Andhra regions with Hyderabad being an integral part of Rayala-Telangana”. This is based on the demographic composition of Rayalaseema which has over 12% Muslim population as compared to just about 8% in the rest of Telangana (i.e. excluding Hyderabad). The Muslim community in this scenario will get greater political space. A second rationale for combining the two regions is suggested by the economic analysis of the state which has shown that Rayalaseema is the most backward of the three regions. There is also greater social homogeneity between the two regions. Analysis suggests that primarily taking economic and social parameters into account this would be a viable and sustainable option. On the other hand, however, such a move will be strongly resisted by all political parties and groups from Telangana region (outside of the old city of Hyderabad) as most of them believe that Rayalaseema political leadership has been one of the most important contributory factors in keeping them at a disadvantage while at the same time exploiting their land resources.

In a nutshell, this scenario is not likely to be accepted either by the pro-Telangana or by the pro-united Andhra protagonists according to the Committee. Besides, it is one in which one can anticipate emergence of fundamentalist forces from amongst the competing political parties and groups. Agitations, particularly in Telangana area, against such a recommendation are also not ruled out. The Committee believes that this option may not offer a resolution which would be acceptable to people of all three regions.

The fourth option of the Committee is “Bifurcation of Andhra Pradesh into Seemandhra and Telangana with enlarged Hyderabad Metropolis as a separate Union Territory. This Union Territory will have geographical linkage and contiguity via Nalgonda district in the south-east to district Guntur in coastal Andhra and via Mahboobnagar district in the south to Kurnool district in Rayalaseema”. This option highlights the characteristics of Hyderabad as a growing global city. The city’s boundaries have recently been revised to extend the municipal limits from the 175 Square Km of the erstwhile MCH to 625 Square km of the current GHMC. The erstwhile HUDA has been replaced by an expanded HMDA, headed by the Chief Minister, with a substantial area of 7073 Square km, which is about twice the size of the state of Goa. In this option an extended Union Territory of approximately 12,000 Square km has been proposed. Ranga Reddy 4186 Square km, Medak 1776 Square km, Mahboobnagar 3109 Square km, Nalgonda 3142 Square km and Hyderabad 217 Square km. Total 12430 Square km.

In the view of the Committee, Hyderabad region is critical to the growing economy of the state and the nation as a whole. The city has deep social linkages with the rest of the state. The pattern to the city is now closer to that of Mumbai which reflects its growing integration with the national economy. Hyderabad is also a strategically important city for the nation. It hosts many institutions of excellence and establishments of strategic importance. These not only source talent from all over the country, but are also vital from the national security perspective.

It was found necessary to suggest an expanded Union Territory as an option. The merit of this suggestion is that all the three regions will have geographical contiguity and physical access to Hyderabad metropolis. It may also house the capitals of both Telangana and Seemandhra as in the Chandigarh model with a separate Union Territory administrative set up. The model could be a mix of Chandigarh and Delhi UTs i.e. it may have its own Legislative Assembly. As has happened in Chandigarh, within this proposed new Union Territory, all the three neighboring regions (Telangana, coastal Andhra and Rayalaseema) will automatically piggyback on the economic engine of Hyderabad metropolis and gain full momentum for achieving appreciable economic growth and employment. This option can perhaps be made acceptable to all three regions. Since the revenues from the U.T. will go to the Central exchequer, the Union Government in consultation with the new states, representing all the three regions, can work out a mutually acceptable formula for equitable apportionment of the grants based on the revenues earned from the Union Territory.

According to the Committee this proposal will receive stiff opposition from Telangana protagonists and there may be opposition from all the three regions that part of the state i.e. Hyderabad and adjoining areas will become a Union Territory. This proposal may find opposition from several quarters. It may be difficult to reach a political consensus in making this solution acceptable to all. Particularly from Telangana, serious resistance and agitation on this issue could be expected. It also has to be borne in mind that Telangana with or without Hyderabad is likely to experience a spurt in Maoist activity.

The fifth option given and probably the most acceptable option for Telangana people is “Bifurcation of the State into Telangana and Seemandhra as per existing boundaries with Hyderabad as the capital of Telangana and Seemandhra to have a new capital”.

In this option suggested by the Committee, there would be a clear division of Andhra Pradesh into two states – Telangana and Seemandhra and in the interim Hyderabad will continue to house both the capitals till a new capital for Seemandhra is created. For creation of a new capital, a large investment would be required, provision for which will have to be made both by the Union and the state governments. This option implies accepting the full demands of a large majority of Telangana people for a separate state that will assuage their emotional feelings and sentiments as well as the perceived sense of discrimination and neglect. The Committee’s impression, gained during its extensive tours of Telangana region indicated that a very large number of people from Telangana were highly supportive of the demand for a separate Telangana; an appreciable segment was found to be neutral; while some sections were not in favor of it. The Committee observed:¬

• Strong pro-Telangana elements in Warangal, west Khammam, Nizamabad, Karimnagar, southern Adilabad, Siddipet area of Medak, parts of Nalgonda and Mahabubnagar and some areas of Ranga Reddy. The most vociferous and agitating sections are the students (particularly in Osmania and Kakatiya Universities), the unemployed youth, the lawyers and the non-gazetted Government employees;

• The neutral elements include the original population of Hyderabad, including large segments of AIMIM, the villages/mandals bordering Maharashtra, Chhattisgarh, coastal Andhra, Rayalaseema and Karnataka; the settler villages/mandals in the Telangana heartland (Khammam, Karimnagar, Nizamabad etc.) and the migrant population in HMDA from Seemandhra and other parts of the country;

• The aspirations of a large section of tribals on the northern side of Telangana, particularly the hill tribals, are for a separate state of Manayaseema and of the tribal belt which cuts across Orissa, Chhattisgarh, Andhra Pradesh and Maharashtra, to be under a single administrative system;

• The SCs/BCs and the minorities have their own aspirations for appropriate political space, economic development and reservation benefits.

The Committee however feels that, this decision will give rise to serious and violent agitations in the coastal Andhra and Rayalaseema regions, the key issues being Hyderabad and sharing of water and irrigation resources. There will be likelihood of pressure being put by the general public on the leaders of the political parties of Seemandhra region (MLAs/MLCs/MPs) to resign and fight for united Andhra Pradesh. The agitation for separation of Rayalaseema from coastal Andhra may also start taking shape sooner than expected. The apprehensions of the people of coastal Andhra and Rayalaseema will continue to be voiced. There will be impact on internal security situation with the anticipated growth of Naxalism and religious fundamentalism.

The Committee further opines that the division of the state will also have serious implications outside Andhra Pradesh. The issue requires a most calm and dispassionate consideration of the consequences. The matter should also be seen in the larger context of whether a region can be allowed to decide for itself what its political status should be, as that would only create a demand for a great number of small states resulting in problems of coordination and management.

Discussing the issue further Committee says that, the economic dimension is also not to be lost sight of. It is normally believed that formation of smaller states contributes to pre-existing barriers to inter-state and intra¬state trade and movement of goods and services. There can also be an apprehension that Hyderabad city as a market destination and also a source of supply will be out of bounds on the creation of Telangana with Hyderabad as a separate state. On this count, division of Andhra Pradesh can only be a negative factor which would inhibit the economic growth of the newly formed states. Economically, the land locked region of Telangana may also lose out on access and opportunities to the eastern coastline which has a major port in Vishakhapatnam and many other sea ports. However, the overall economic viability of Telangana with Hyderabad is projected to be stable and as a matter of fact the GDP of this state will be much larger than many other states in the country.

Committee is of the view that given the long history of the demand for a separate Telangana, the highly charged emotions at present and the likelihood of the agitation continuing in case the demand is not met (unless handled deftly, tactfully and firmly as discussed under option six), consideration has to be given to this option. The continuing demand for a separate Telangana, the Committee felt, has some merit and is not entirely unjustified. In case this option is exercised, the apprehensions of the coastal Andhra and Rayalaseema people and others who have settled in Hyderabad and other districts of Telangana with regard to their investments, properties, livelihood and employment, would need to be adequately addressed and confidence instilled that their safety and security would get the highest priority from the new dispensation. Considering all aspects, the Committee felt that while creation of a separate Telangana would satisfy a large majority of people from the region, it would also throw up several other serious problems as indicated above. Therefore, after taking into account all the pros and cons, the Committee did not think it to be the most preferred, but the second best option. Separation is recommended only in case it is unavoidable and if this decision can be reached amicably amongst all the three regions.

The Sixth and last option suggested by the Committee is “Keeping the State united by simultaneously providing certain definite Constitutional/Statutory measures for socio-economic development and political empowerment of Telangana region – creation of a statutorily empowered Telangana Regional Council”.

In view of various considerations indicated earlier, the Committee believes that overall it may not be necessary to have a duplication or multiplication of capitals, assemblies, ministries, courts, institutions and administrative infrastructure required by the other options. The Committee considers that unity is in the best interest of all the three regions of the state as internal partitions would not be conducive to providing sustainable solutions to the issues at hand. In this option, it is proposed to keep the state united and provide constitutional and statutory measures to address the core socio-economic concerns about development of Telangana region. This can be done through the establishment of a statutory and empowered Telangana Regional Council with adequate transfer of funds, functions and functionaries in keeping with the spirit of Gentlemen’s Agreement of 1956.

The Regional Council envisaged by the Committee would provide a legislative consultative mechanism for the subjects to be dealt with by the Council. If the Council forwards a resolution to the Government for enacting certain legislation on the subjects within its domain, such a resolution shall be discussed in the Assembly for becoming a law. An Apex Committee headed by the Governor with preferably an equal number of members from the two regions with the Governor having the casting vote may be constituted to resolve matters of difference. The suggested membership of this Apex Committee could be the Chief Minister, Deputy Chief Minister, Speaker, Chairman of the Legislative Council, Leader of the Opposition in the Assembly, Leader of Opposition in the Legislative Council, Chairman of the Telangana Regional Council and an eminent, apolitical and respected Jurist who is well versed with constitutional law and regional issues.

The illustrated list of suggested subjects that can be dealt with by the proposed Telangana Regional Council could be: Planning & Economic Development, including preparation of development sub-plan (excluding area under HMDA) for the region as part of State Plan Water and Irrigation sector Education (primary and secondary); Skill development and vocational education; Local Administration (PRIs and ULBs, other than HMDA) Public Health (up to district hospitals excluding medical colleges and specialty health care).

The Chairman of the Regional Council should be an MLA enjoying the rank and status of a Cabinet Minister in the state government. The Council will implement the sub-plan for Telangana Region and for this purpose funds, functions and functionaries will be placed at the disposal of the Council. The Council will be served by its own Secretariat headed by an officer of the level of Additional Chief Secretary in the State who would report to the Chairman of the Council. The total membership of the Council which should essentially be from amongst the MLAs/MLCs should depend on the number of subjects transferred to the Council and its total work load. Some independent subject matter experts can be co-opted as non-voting members of the Council. Likewise the total number of officers and staff to be deputed to work in the Council Secretariat shall be determined by the number of subjects transferred and the work load keeping existing Government norms in view. Any re-appropriation of sub-plan funds would only be done on the recommendation of the Regional Council. Other confidence building measures that need to be initiated include providing adequate political space to Telangana, such as the positions of Chief Minister or Deputy Chief Minister and other key ministerial portfolios. It would also be necessary that for confidence building, important meetings in Government of India particularly where allocation of development and other funds are discussed such as the ones chaired by the Finance Minister, Deputy Chairman of the Planning Commission and the Chairman of Finance Commission are attended by both CM and Deputy CM. The Committee is of the considered view that the momentum for a separate Telangana started picked up from the time the decisions incorporated in the Gentlemen’s Agreement were not implemented. With the constitution of the proposed statutory council, these grievances would be taken care of.

The united Andhra option is being suggested by the Committee for continuing the development momentum of the three regions and keeping in mind the national perspective. With firm political and administrative management it should be possible to convey conviction to the people that this option would be in the best interest of all and would provide satisfaction to the maximum number of people in the state.

The Committee expects that the first reaction to this option will be of a total rejection by some political leaders, other groups and organizations and a majority of people from Telangana region, since their long standing demand for a separate Telangana would not have been met. It is possible that the MLAs/MLCs and MPs belonging to different parties in Telangana may be pressurized to resign in order to create a political crisis. It would indeed pose a serious challenge to the leadership to deal with this immediate backlash and the agitations which are likely to continue for a period of time. However, once the empowerment model have been understood by the people it would be possible for the Government to contain and control the agitational activities and take the state towards economic growth and progress. It also goes without saying that this option will receive a near unanimous acceptance by the people of coastal Andhra, Rayalaseema and large segments of Hyderabad Metropolis.

The Committee discussed all aspects of this option and while it acknowledges that there will be certain difficulties in its implementation, on balance, it found it the most workable option in the given circumstances and in the best interest of the social and economic welfare of the people of all the three regions. The core issue being one of socio-economic development and good governance, the Committee, keeping the national perspective in mind, is of the considered view that this option stands out as the best way forward. This option, thus, suggests a model that carries forward the national goal of deepening and extending decentralization and of sustaining inclusive growth. It is hoped that the model suggested here would be useful in addressing regional aspirations elsewhere in the country.

In the conclusion the Committee strongly feels that irrespective of the solution and option finally adopted, the Government should examine the recommendations expeditiously for taking further necessary action in a time bound manner. Time bound action is imperative as undue delay or tardiness in approach will only further agitate the minds of the general public. Additionally, timely action will satisfy the people’s emotions and sentiments. The Committee hopes that the examination of its recommendations and implementation of the decisions taken will get due and immediate attention. Needless to emphasize, the process for constituting the proposed Council must be completed expeditiously. It will also be important to add the existing provision of Article 371D (10) to give the Regional Council a legal and statutory force. In case a decision is taken for bifurcation (or trifurcation), the procedure has been clearly prescribed in Article 3 of the Constitution and needs no further elaboration.

In the Epilogue the Committee echoed what the first Home Minister of India, Sardar Vallabhbhai Patel had said “it will be a folly to ignore realities; facts take their revenge if they are not faced squarely and well”.

Now the decision is in the hands of Union Government and its Home Minister shifted the responsibility to leaders of political parties of the state. If nothing short of Telangana is acceptable to majority of Telangana People, then nothing beyond integrated state is agreeable to Seemandhra Leaders. What would happen and which way decision is taken is a million dolor question as of now!