చైతన్యఝరి ఓయూ పై ఆంక్షలొద్దు ! (చర్చలకు, చైతన్యానికి కేంద్రం ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం) : వనం జ్వాలా నరసింహారావు

 చైతన్యఝరి ఓయూ పై ఆంక్షలొద్దు !

చర్చలకు, చైతన్యానికి కేంద్రం ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం

వనం జ్వాలా నరసింహారావు

ఆంధ్రజ్యోతి దినపత్రిక (12-04-2025) 

{{ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం చరిత్రలో విద్యార్థి ఉద్యమాలు, మేధావుల చర్చలు, రాజకీయ నేతల ఆవిర్భావం కేంద్ర బిందువుగా నిలిచాయి. నేటి ఆంక్షల వాతావరణంలో ఆ గౌరవనీయ వారసత్వాన్ని పరిరక్షించాలన్న అవసరం ఎక్కువైంది. మేధో చర్చలు, రాజకీయ వాదనలు, న్యాయ సంరక్షణకు జరిపిన పోరాటాలు కాలాన్ని దాటి తరతరాలకు గుర్తుండే వారసత్వంగా మారతాయి. వాటిని హ్రస్వ దృష్టితో వీక్షించవద్దు. అలా చేస్తే సమాజం నష్టపోతుంది. ఉస్మానియాలో విద్యార్థి హక్కులను అణచివేసే నేటి ప్రయత్నాలు మాని, చరిత్ర నుంచి పాఠాలను నేర్చుకోవాలి.}} – 

ఇటీవల ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయంలో అన్ని రకాల ఆందోళనలను నిషేధించిన అధికారులు, ఆ చర్యకు వ్యతిరేకంగా వెల్లువెత్తిన నిరసనలను ఏమాత్రం పరిగణన లోకి తీసుకోకుండా, మరొక్క అడుగు ముందుకు వేసి, ఇకముందు కాంపస్ పరిధిలో నిర్వహించ తలపెట్టిన సదస్సులకు అతిథులుగా ఆహ్వానం అందుకునే వారి విషయంలోను, ఆ కార్యక్రమ సమయపాలన విషయం లోను, వాటి పత్రికా ప్రకటనలపై పోస్టర్లపై ముద్రించే పేర్ల విషయంలోను కొన్ని అసంబద్ధమైన ఆంక్షలు విధించడం దురదృష్టం.

ఓయూ కాంపస్ పరిధిలో ఇలా ధర్నాలు, ప్రదర్శనలు, నినాదాలు తదితర రాజకీయ కార్యకలాపాలను నిషేధించడం, సదస్సుల నిర్వహణపై ఆంక్షలు విధించడం, బహుశా శతాబ్దకాలంపాటు పైగా విద్యా, వికాస, చైతన్య కేంద్రంగా ఎదిగి, అంతర్జాతీయ స్థాయి గుర్తింపు పొందిన విశ్వవిద్యాలయానికి సరైనదికాదు. విద్యార్థి ఉద్యమాలకూ, సాంస్కృతిక-రాజకీయ చర్చలకు ప్రాణం పోసిన ఓయూ చరిత్రను తిరోగమనం దిశగా మళ్ళించే దుశ్చర్య ఇది.

ఉస్మానియా యూనివర్శిటీ భారత విద్యా, రాజకీయ చరిత్రలో చెరగని ముద్రవేసిన విద్యా వ్యవస్థ. ఇక్కడి విద్యార్థి ఉద్యమాలు, మేధో చర్చలు, ప్రజాస్వామ్య స్ఫూర్తితో నడిచిన సంఘటనలు ఎందరో నాయకుల ఆవిర్భావానికి, అభివృద్ధికి దారితీశాయి. ఇక్కడ నుండి ఉద్భవించిన విద్యార్థి నాయకులు నాయకత్వంలో లెక్కలేనన్ని విద్యార్థి ఉద్యమాలు రూపుదిద్దుకున్నాయి. ప్రత్యేక తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటు ఉద్యమం తొలి, మలి దశల్లో ఓయూ కీలక పాత్ర పోషించింది. అధ్యయనానికి, ఉద్యమాలకు, విప్లవ ఆలోచనలకు ఈ ప్రాంగణం ఏకకాలంలో ప్రముఖ వేదికగా నిలిచింది. 

1918లో ఏడవ నిజాం మీర్ ఉస్మాన్ అలీ ఖాన్ స్థాపించిన ఈ విశ్వవిద్యాలయం, చిన్న స్థాయిలో ప్రారంభమై, అంచెలంచెలుగా ఎదిగి ప్రపంచ వ్యాప్తంగా గుర్తింపు పొంది, చైతన్యదీప్తిగా, ఉద్యమాల  కేంద్రంగా సాగుతున్నది. విద్యార్థి రాజకీయ చైతన్యానికి నాంది పలికిన వేదిక ఓయూ కాంపస్. ప్రగతిశీల ఆలోచనలకు, అతివాద-మితవాద ఉద్యమాలకు మార్గదర్శిగా నిలిచింది. వేలమంది విద్యార్థి నాయకుల నాయకత్వంలో విద్యార్థి ఉద్యమాలు రూపుదిద్దుకున్నాయి. ప్రత్యేక తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటు ఉద్యమం తొలి, మలి దశల్లో ఓయూ కీలక పాత్ర పోషించి, రాష్ట్ర ఏర్పాటుకు దోహదపడింది. నిషేధాలు, ఆంక్షలు విధిస్తే చైతన్య స్ఫూర్తి దిశ మారాలా?

ఉస్మానియా ఆర్ట్స్ కళాశాల అంటేనే, ఒక ఘనమైన చరిత్ర, ఒక నిత్య చైతన్యం, ఒక దీర్ఘ చింతన అనాలి. యూనివర్శిటీ ఆర్ట్స్ కళాశాల భవనం పురాతన, అధునాతన సంస్కృతుల సమ్మేళనాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది. కళాశాల గదుల్లో కూర్చున్నప్పుడు, ప్రాంగణంలో నడుస్తున్నప్పుడు గర్వభావన, అనిర్వచనీయమైన అనుభూతి కలుగుతుంది. ఇది కేవలం సిలబస్ విద్య నేర్చుకోవడానికి మాత్రమే కాదు; సమకాలీన సాంస్కృతిక, రాజకీయ, సామాజిక చరిత్రకు సజీవ సాక్ష్యంగా నిలిచిన పవిత్ర ఆలయ ప్రాంగణం. దీని గోడలలో ప్రతిధ్వనించిన, ప్రతిధ్వనిస్తున్న వాదనలు, నినాదాలు, ఉద్యమాలకు వేదిక అయిన ఆర్ట్స్ కళాశాల ముందున్న ఆవరణ, ఎంతో మంది నాయకులను, ఆలోచనాపరులను, మేథావులను తీర్చిదిద్దాయి. అతివాద వామపక్షం నుండి మితవాద రాజకీయ పక్షాల వరకు విభిన్న సిద్ధాంతాలకు ఊపిరులు ఊదింది.

ఆర్ట్స్‌ కళాశాలలోని 57 నంబర్ గదికి ఓయూ చరిత్రలో ఓ ప్రత్యేక అధ్యాయం ఉంటుంది. ఎందరో రచయితలు, కవులు, సామాజిక–సాంస్కృతిక మేధావులు విద్యార్థులతో అనుభవాలను పంచుకుని మమేకమయ్యారు. వివిధ సిద్ధాంతాలలో నిష్ణాతులైన మేధావుల ఉపన్యాసాలకు, తదనంతర మేధో చర్చలకు కేంద్రంగా పేరుగాంచింది ఈ గది.

ప్రముఖ విద్యావేత్తలు, రాజకీయ ప్రముఖులు, తత్త్వవేత్తలు, ఆలోచనాపరులు, భాషావేత్తలు తదితరులు తమ సిద్ధాంతాలను–ధోరణులను ఎలాంటి ఆంక్షలూ లేకుండా విద్యార్థులతో పంచుకున్నారు. పీవీనరసింహరావు, కుష్వంత్ సింగ్, జార్జ్ ఫెర్నాండెజ్, రామ్ మనోహర్ లోహియా వంటి మహనీయులు వారిలో కొందరు. 57 నంబర్‌ గది కేవలం తరగతి గది మాత్రమే కాదు; అది సామాజిక రాజకీయ అంశాలకు, సాహిత్యానికి, తాత్విక చర్చలకు వేదికగా మారిన ఫోరం. ఓయూలోని ఈ ప్రత్యేక గది కాలానుగుణంగా మార్పులను స్వీకరిస్తూనే, సమాజాన్ని సంస్కరించే ఉద్యమాలకు పునాది వేసిన చరిత్రకే ఓ ప్రత్యక్ష నిదర్శనం.

ఇక్కడ జరిగిన చర్చలు, చైతన్య ప్రసంగాలు విద్యార్థుల్లో కొత్త దిశలను మలిచాయి. 

1960ల మధ్యకాలంలో న్యూ సైన్స్ కళాశాలలో బీఎస్సీ, 1970ల ప్రారంభంలో ఓయూ క్యాంపస్‌లో లైబ్రరీ సైన్స్ చదివేటప్పుడు నేను తరచుగా ఓయూ బి–హాస్టల్‌కు వెళ్ళేవాడిని. ఈ హాస్టల్ గురించి నెహ్రూ ఒకప్పడు ఎంతో ఆసక్తికరంగా ప్రస్తావించారు. విద్యార్థుల ఉత్సాహాన్ని అభినందిస్తూ, భవిష్యత్ భారత నాయకులు ఇక్కడ నుంచే తయారవుతారని చెప్పారు. బి–హాస్టల్‌ను బ్రిటన్‌లోని హౌస్ ఆఫ్ లార్డ్స్‌తో పోల్చారు. ఓయూ ఎ–హాస్టల్ కూడా సామాజిక–రాజకీయ చర్చలకు కీలక వేదికగా నిలిచింది. తొలి, మలి దశ ప్రత్యేక తెలంగాణ ఉద్యమాలతో పాటు, జాతీయ స్థాయిలో జరిగిన అనేక ఉద్యమాల్లో ఇక్కడి విద్యార్థులు చురుకుగా పాల్గొన్నారు. 

విద్యార్థి నాయకత్వం, ఉద్యమాలు, ప్రగతిశీల ఆలోచనల కేంద్రంగా మారిన ఈ హాస్టల్ ప్రాంతీయ, జాతీయ రాజకీయాలపై దీర్ఘకాల ప్రభావం చూపింది. ఈ రెండు హాస్టళ్లలో వెల్లువెత్తిన వామపక్ష, అతివాద, మితవాద, మధ్యేవాద రాజకీయ సిద్ధాంతాలు విద్యార్థి సంఘాల ఎన్నికలను ప్రభావితం చేశాయి. ఓయూ హాస్టళ్లలో విద్యార్థి చైతన్యం ఉవ్వెత్తున పెల్లుబికింది. ఈ ప్రాంగణంలో జరిగిన చర్చలు, ఉద్యమాలు, ఆధునిక భారత విద్యార్థి రాజకీయ చరిత్రలో చిరస్థాయిగా నిలిచాయి.

విశ్వవిద్యాలయ విద్యార్థి రాజకీయాలు సిద్ధాంతాల ప్రాతిపదికగా, మేధోపరంగా తీవ్రంగా సాగేవి. వామపక్ష కమ్యూనిస్టు (ఏఐఎస్ఎఫ్, ఎస్ఎఫ్ఐ) విద్యార్థి సంఘాలు సమాజవాద సిద్ధాంతాలతో అనుసంధానమై సామాజిక న్యాయం, విద్యార్థి హక్కులు, సామ్రాజ్యవాద వ్యతిరేకత వంటి అంశాలను ముందుకు తెచ్చేవి. మరోవైపు ఏబీవీపీ (అఖిల భారతీయ విద్యార్థి పరిషత్) అనుబంధ మితవాద విద్యార్థి సంఘం జాతీయవాదం, సాంస్కృతిక పరంపర తదితర విలువలకు మద్దతుగా ఉండేది. విద్యార్థి సంఘాల ఎన్నికలు తరచుగా ఏఐఎస్ఎఫ్, ఎస్ఎఫ్ఐ – ఏబీవీపీ మధ్య తీవ్ర పోటీతో సాగేవి. అలనాటి ‘మేధో పోరాటం’కు నిదర్శనంగా, భవిష్యత్ రాజకీయ నాయకత్వం ఆవిర్భవించిన విషయం అందరికీ తెలిసిందే. ఇవి కేవలం క్యాంపస్ పరిధిలో మాత్రమే కాకుండా, దేశవ్యాప్తంగా ఉన్న రాజకీయ పోరాటాల ప్రతిబింబంగా ఉండేవి. 

ఓయూలో ప్రతిభావంతమైన విద్యార్థి నాయకుడిగా వెలుగొందిన ఎస్ జైపాల్ రెడ్డి సూక్ష్మ రాజకీయ అవగాహన, ఆకర్షణీయమైన ప్రసంగశైలి ద్వారా విద్యార్థి రాజకీయాల్లో గొప్ప శక్తిగా మారాడు. ఆ తర్వాత భారత రాజకీయాల్లో అగ్రస్థాయికి ఎదిగి కేంద్ర మంత్రిగా, పార్లమెంటరీ ప్రజాస్వామ్య పునాదుల పరిరక్షకుడిగా గుర్తింపు పొందాడు. కె కేశవరావు ఇక్కడి నుంచే మరో ప్రభావశీల విద్యార్థి నాయకుడిగా వెలుగొందాడు. ఆయన రాజకీయ నైపుణ్యం, నాయకత్వ లక్షణాలు విద్యార్థి దశలోనే స్పష్టమయ్యాయి. సామాజిక, రాజకీయ ఉద్యమాల్లో చురుకుగా పాల్గొన్న ఆయన, భారత జాతీయ కాంగ్రెస్‌లో కీలక వ్యూహకర్తగా ఎదిగి, అనంతరం బీఆర్‌ఎస్‌లో ముఖ్య నేతగా మారాడు. రాజ్యసభ సభ్యుడిగా తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటులో కీలక పాత్ర పోషించాడు. ఓయూ విద్యార్థి ఉద్యమస్ఫూర్తి, మేధోసామర్థ్యం రాజకీయాల్లో ఎలా ప్రభావం చూపిస్తుందో వీరి ఎదుగుదల స్పష్టంగా చూపిస్తోంది. 

ఇక జార్జ్ రెడ్డి ఉస్మానియా యూనివర్శిటీ విప్లవాత్మక చరిత్రలో ఒక సువర్ణాక్షరం. సామాజిక న్యాయంపై ప్రగాఢమైన నమ్మకంతో ఆయన విద్యార్థులను సాధికారత వైపుగా, అసమానతలు, కుల వివక్షలకు వ్యతిరేకంగా ఐక్యం చేశారు. అయితే, ఆయన విప్లవ భావజాలం, విద్యార్థుల్లో పెరిగిన ఆదరణ మితవాద విద్యార్థి సంఘాలకు నచ్చలేదు. ఈ నేపథ్యంలో, 1972 ఏప్రిల్ 14న ఓయూ క్యాంపస్‌లో ఆయన దారుణ హత్యకు గురయ్యాడు. మరో మేధావి నేతగా నిలిచిన వూటుకూరి వరప్రసాద్ ఒకప్పటి ఆర్ట్స్ కాలేజ్ అధ్యక్షుడిగా విద్యార్థి ఉద్యమాల్లో చురుకుగా పాల్గొన్నారు. యువజన నాయకత్వం ఎదుగుదలలో విశేషంగా దోహదపడ్డారు. 86 ఏళ్ల వయసులో ఆధ్యాత్మికవేత్తగా శేషజీవితాన్ని నిరాడంబరంగా గడుపుతున్నారు. 

ఓయూ రూపొందించిన గౌరవనీయ వ్యక్తుల్లో ప్రొఫెసర్ జి హరగోపాల్, ప్రొఫెసర్ రాఘవేంద్రరావు, వాసిరెడ్డి శివలింగ ప్రసాద్, డాక్టర్ ఎం శ్రీధర్ రెడ్డి తదితరులు తమ రంగాల్లో విశేష కృషి చేశారు. ముఖ్యంగా హరగోపాల్ నిస్వార్థ నాయకత్వంతో, నిబద్ధతతో పౌరహక్కుల ఉద్యమంలో ఎంతో ఎత్తుకు ఎదిగారు. సామాజిక-రాజకీయ సమస్యలపైన లోతైన అవగాహన, చర్చల్లో చూపిన లోతైన విశ్లేషణలు, సమానత్వం, న్యాయంపై చూపిన ఆసక్తి ఆయన్ని ప్రగతిశీల భావజాల మార్గదర్శిగా నిలబెట్టాయి. ప్రొఫెసర్ రాఘవేంద్రరావు సామాజిక శాస్త్రాలలో విశేష ప్రతిభ కలిగిన మేధావిగా (విద్యార్థిగా, అధ్యాపకుడిగా) విశ్వవిద్యాలయంలో ప్రముఖ స్థానాన్ని సంపాదించారు.

ప్రొఫెసర్ విఎస్ ప్రసాద్ పబ్లిక్ అడ్మినిస్ట్రేషన్‌లో మాస్టర్స్, పీహెచ్‌డీ పూర్తిచేసి సమాజ శాస్త్రవేత్తగా తన విద్యా జీవితం ప్రారంభించారు. నాలుగు దశాబ్దాలకు పైగా విద్యా రంగంలో వివిధ హోదాల్లో సేవలందించారు. ప్రొఫెసర్‌గా, విద్యా పరిపాలనాధికారిగా, చివరికి వైస్ ఛాన్సలర్ హోదాలో ఆయన విద్యా వ్యవస్థకు విశేషంగా తోడ్పడ్డారు. తెలంగాణ చరిత్రలో ఓ కీలక సమయంలో డాక్టర్ ఎం. శ్రీధర్ రెడ్డి ఆశాజ్యోతిగా నిలిచారు. ఓయూలో విద్యార్థి నాయకుడిగా, ప్రత్యేక తెలంగాణ ఉద్యమం తొలి దశకు నాంది పలికిన ఘనత ఆయన సొంతం. ఓయూ ఎ–హాస్టల్ నుంచి ఆందోళన జ్వాలలు రేగినప్పుడు, ఆయన ఉద్యమాన్ని ముందుండి నడిపారు. అదే సమయంలో, ఓయూ విద్యార్థి సంఘం ప్రధాన కార్యదర్శిగా ఉన్న మల్లికార్జున్ కూడా తెలంగాణ ఉద్యమంలో చురుకుగా పాల్గొన్నారు. తర్వాత ఆయన కేంద్ర మంత్రిగా ఎదిగారు. 

విద్యార్థులలో మరెంతోమంది ‘కానరాని భాస్కరుల’ కృషి, వారు నిబద్ధతతో నెలకొల్పిన భావజాలం, విద్యార్థి రాజకీయాల నుంచి సమసమాజానికి అందించిన మార్గదర్శకత్వం, ఓయూ విద్యార్థి ఉద్యమ చరిత్రలో చిరస్థాయిగా నిలిచిపోతాయి. ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం ఆర్ట్స్ కాలేజీ క్యాంటీన్ (కేఫేటీరియా) ఒక సాంస్కృతిక, రాజకీయ చైతన్య, సైద్ధాంతిక కేంద్రంగా వుండేది. ఇక్కడ పురుడుపోసుకున్న సామాజిక-విప్లవాత్మక ఆలోచనలు రాష్ట్రం, దేశంలోని మారుమూల ప్రదేశాలకూ విస్తరించాయి. విద్యార్థి ఉద్యమాల ద్వారా ఎందరో మహానుభావులు సమాజంలో తమ ముద్ర వేసుకున్నారు. వీరిలో కొందరు జాతీయ, అంతర్జాతీయ స్థాయికి ఎదిగి, హరగోపాల్ లాగా మానవహక్కుల, పౌరస్వేచ్ఛ కోసం నిరంతరం పోరాడారు- పోరాడుతూనే వున్నారు. విద్యార్థిదశలోని బహుముఖ చర్చలు కార్యరూపందాల్చి సమాజంపై స్థిరమైన ప్రభావాన్ని చూపాయి.

విద్యార్థి రాజకీయాలు, నిరసన కార్యక్రమాలు, వాదప్రతివాదాలు నేటి యువతకు, భవిష్యత్ యువతకు అమూల్యమైన పాఠాలను అందిస్తాయి. ఓయూలో ఈ తరతరాల చరిత్ర వ్యక్తిగత, సామాజిక, మేధో విప్లవాలుగా మారిన తీరు స్పష్టమైన సందేశాన్ని అందిస్తోంది. ఇది అనుబంధం, వ్యక్తిత్వ వికాసం, సామాజిక ఉద్యమం, విలువల పరిరక్షణ కలగలిసిన గాథ. విమర్శనాత్మక ఆలోచనలను ప్రోత్సహించడం, పరస్పర గౌరవంతో మనవ సంబంధాలను నిర్మించడం, సమాజ హితానికి కృషి చేయడం అత్యవసరం. మేధో చర్చలు, రాజకీయ వాదనలు, న్యాయ సంరక్షణకు జరిపిన పోరాటాలు కాలాన్ని దాటి తరతరాలకు గుర్తుండే వారసత్వంగా మారతాయి. వాటిని హ్రస్వ దృష్టితో వీక్షించవద్దు. అలా చేస్తే సమాజం నష్టపోతుంది. 

ఓయూ క్యాంపస్‌లో ధర్నాలు, నిరసనలు, నినాదాలను నిషేధించడం విద్యార్థి నాయకత్వం ఎదగకుండా చేసే దురాఆలోచన. ‘విద్యార్థి నాయకత్వ స్పూర్తికి విఘాతం కలిగించడం ఆత్మహత్యాసదృశ చర్య.’ ఓయూ ప్రగతిశీల ప్రస్తానం భవిష్యత్ తరాలకు మార్గదర్శకంగా నిలవాలి. ఉస్మానియా విశ్వ విద్యాలయంలో చదివిన నాటి రోజులు ఒక మధురానుభూతి. ఉస్మానియాలో విద్యార్థి హక్కులను అణచివేసే నేటి ప్రయత్నాలు మాని, చరిత్ర నుంచి పాఠాలను నేర్చుకోవాలి.