Saturday, February 29, 2020

Vishvamitra briefed Si Rama about Siddha Hermitage .... Vanam Vasudasa Valmiki Ramayana-9 : Vanam Jwala Narasimha Rao


Vishvamitra briefed Si Rama about Siddha Hermitage
Vanam Vasudasa Valmiki Ramayana-9
Vanam Jwala Narasimha Rao

            When Rama and Lakshmana curiously enquired about Siddha Hermitage, sage Vishvamitra narrated to them like this.

“Sri Ramachandra! This place once was the domicile of Vamana the incarnation of Lord Vishnu. The very fact that Lord Vishnu penanced here indicates that this place is a celebrated one. Even sage Kashyap got success here. And hence this was named as Siddha Hermitage. While Vishnu was in his penance here in the Siddha Hermitage, Emperor Bali after conquering Indra, the Wind gods, the Siddhas etc. was ruling this kingdom in righteous manner and became popular in all the three worlds for his magnanimity. The place where Bali lived was known as Mahabalipuram. When Bali was conducting a grand celebration, a great incomparable Vedic Ritual, all the gods approached Vishnu and requested him to visit the place of ritual and accomplish the task benefiting gods. They appealed and requested him to incarnate in the form of a dwarf for effectively dealing with emperor Bali”.   
      
“Meanwhile, the great sage Kashyap along with his wife Aditi penanced many years for the grace of Lord Srimannaarayana and in response the Lord appears to him. Pleased with his devotion Vishnu asked him to seek any boon that he wants. Kashyap requested the Vishnu that he should be born as his son and save the Devatas from the predominance of emperor Bali. He also requested that the place become popular as Siddha Hermitage in future. Agreeing to his request Lord Vishnu in the form of a dwarf was born to Kashyap’s wife Aditi known as Vamana. In the dwarfish incarnation he approached Bali. Dwarf Vamana solicited Bali and received a space that can be covered with three steps. Vamana occupies the entire universe with his two steps and for the third step he used the head of Bali. Then Vishnu gave the universe-the whole world to Indra”.

“Those who penance here they will not undergo any stress. I am also benefited with this hermitage. Monsters and demons are causing obstacles to my ritual and they will come here and the moment they come they are to be eliminated and killed. We are now going to my hermitage. That hermitage, the way it belongs to me, also belongs to you both”.

Thus, speaking Vishvamitra, led Rama and Lakshmana to his hermitage and entered the place. On their entering the hermitage and on seeing sage Vishvamitra the all other resident sages approached him and suggested that he may undertake the ritual of solemnity that day itself. If done like that, said the sages, that it will benefit Vishvamitra and also the place will become an accomplished one as Siddha hermitage. Accordingly, Vishvamitra methodically undertook the course of ritual, controlling his senses and silently. Rama and Lakshmana after spending that night vigilantly got up next morning as usual and completed their morning prayers and were involved in Vishvamitra’s assigned task.

Rama and Lakshmana safeguarding Vishvamitra ritual
Early in the next day morning the brothers Rama and Lakshmana and after greeting him said, “Oh! Great Sage! At what time those monsters are likely to come here to disturb the ritual? If you let us know, then we will effectively safeguard the ritual from them so that the moment is not passed away”. As the sage Vishvamitra was observing the pledge of silence and hence will not be able to reply, rest of the sages available there, told Rama that they have to safeguard the ritual for six days and nights from that day with utmost caution.


As per the indication of sages Rama and Lakshmana vigilantly watching safeguarded the ritual for six day and nights. While the last night was approaching Rama alerted Lakshmana of possible outbreak from monsters. Then a vociferous and terrifying blare was engendered in the sky on the last night. As anticipated, demons named Mareecha and Subhahu came to hinder the ritual.  On noticing the platform of fire dumped with streams of blood, Rama acted skilfully and hit out Mareecha to a long distance and killed Subhahu. Rama thus made the ritual of sage Vishvamitra a success. On seeing Rama crushing the monsters and demons who came there to obstruct the ritual, the sages congregated there, worshiped Rama and admired and applauded him. Vishvamitra said that “Rama! I am fully satisfied and successful. By enthusiastically safeguarding my ritual you established the name and fame of this great hermitage once again”.

Vishvamitra proceeding to Mithila with Rama and Lakshmana
             Rama and Lakshmana woke-up early in the morning and after attending to daily morning routine, approached and greeted Vishvamitra and other sages present in the hermitage. They told him that they both were waiting for his further orders to accomplish. Replying to Rama and Lakshmana Vishvamitra said like this.

“Oh! Ramachandra! A highly prestigious ritual is going to take place to be performed by King Janaka of Mithila. I along with other sages are going there. You also come along with us. King Janaka with him has an enormous blissful bow that has unimaginable power. Its greatness is unparalleled. Neither Gods, nor Gandharvas, nor Asuras, nor Pannagas, nor Kinnaras, nor Monsters, nor Human Beings are capable of lifting the bow and pull the string. Everyone who tried to handle it failed miserably. Rama, you will have an opportunity to see it and if possible, lift it to string and also watch Janaka’s admirable ritual”. Satisfied with the words of Vishvamitra the brothers Rama and Lakshmana prepared to accompany him. Vishvamitra bidding farewell to the forest gods Vishvamitra told them, on accomplishment of the ritual he plans to go to mountain Himalayas. He went around the hermitage and offered his respects to it before starting on his journey. Along with him sages, Ram and Lakshmana also started. On the way after the sun set, they had a bath in the River Shona and relaxed there that night after performing evening rituals. Then Rama evincing keen interest on the place where they stayed enquired about it as to whom it belonged. Vishvamitra started narrating all about it.

Rama defending the ritual ground .... Ramayana an epical depiction-9 : Vanam Jwala Narasimha Rao


Rama defending the ritual ground
Ramayana an epical depiction-9
Vanam Jwala Narasimha Rao
Millennium Post, New Delhi (01-03-2020)

            When Rama and Lakshmana curiously enquired about Siddha Hermitage, sage Vishvamitra narrated to them like this.

“Sri Ramachandra! This place once was the domicile of Vamana the incarnation of Lord Vishnu. The very fact that Lord Vishnu penanced here indicates that this place is a celebrated one. Even sage Kashyap got success here. And hence this was named as Siddha Hermitage. While Vishnu was in his penance here in the Siddha Hermitage, Emperor Bali after conquering Indra, the Wind gods, the Siddhas etc. was ruling this kingdom in righteous manner and became popular in all the three worlds for his magnanimity. The place where Bali lived was known as Mahabalipuram. When Bali was conducting a grand celebration, a great incomparable Vedic Ritual, all the gods approached Vishnu and requested him to visit the place of ritual and accomplish the task benefiting gods. They appealed and requested him to incarnate in the form of a dwarf for effectively dealing with emperor Bali”.      
  
“Meanwhile, the great sage Kashyap along with his wife Aditi penanced many years for the grace of Lord Srimannaarayana and in response the Lord appears to him. Pleased with his devotion Vishnu asked him to seek any boon that he wants. Kashyap requested the Vishnu that he should be born as his son and save the Devatas from the predominance of emperor Bali. He also requested that the place become popular as Siddha Hermitage in future. Agreeing to his request Lord Vishnu in the form of a dwarf was born to Kashyap’s wife Aditi known as Vamana. In the dwarfish incarnation he approached Bali. Dwarf Vamana solicited Bali and received a space that can be covered with three steps. Vamana occupies the entire universe with his two steps and for the third step he used the head of Bali. Then Vishnu gave the universe-the whole world to Indra”.

“Those who penance here they will not undergo any stress. I am also benefited with this hermitage. Monsters and demons are causing obstacles to my ritual and they will come here and the moment they come they are to be eliminated and killed. We are now going to my hermitage. That hermitage, the way it belongs to me, also belongs to you both”.

Thus, speaking Vishvamitra, led Rama and Lakshmana to his hermitage and entered the place. On their entering the hermitage and on seeing sage Vishvamitra the all other resident sages approached him and suggested that he may undertake the ritual of solemnity that day itself. If done like that, said the sages, that it will benefit Vishvamitra and also the place will become an accomplished one as Siddha hermitage. Accordingly, Vishvamitra methodically undertook the course of ritual, controlling his senses and silently. Rama and Lakshmana after spending that night vigilantly got up next morning as usual and completed their morning prayers and were involved in Vishvamitra’s assigned task.


Rama and Lakshmana safeguarding Vishvamitra ritual
Early in the next day morning the brothers Rama and Lakshmana and after greeting him said, “Oh! Great Sage! At what time those monsters are likely to come here to disturb the ritual? If you let us know, then we will effectively safeguard the ritual from them so that the moment is not passed away”. As the sage Vishvamitra was observing the pledge of silence and hence will not be able to reply, rest of the sages available there, told Rama that they have to safeguard the ritual for six days and nights from that day with utmost caution.

As per the indication of sages Rama and Lakshmana vigilantly watching safeguarded the ritual for six day and nights. While the last night was approaching Rama alerted Lakshmana of possible outbreak from monsters. Then a vociferous and terrifying blare was engendered in the sky on the last night. As anticipated, demons named Mareecha and Subhahu came to hinder the ritual.  On noticing the platform of fire dumped with streams of blood, Rama acted skilfully and hit out Mareecha to a long distance and killed Subhahu. Rama thus made the ritual of sage Vishvamitra a success. On seeing Rama crushing the monsters and demons who came there to obstruct the ritual, the sages congregated there, worshiped Rama and admired and applauded him. Vishvamitra said that “Rama! I am fully satisfied and successful. By enthusiastically safeguarding my ritual you established the name and fame of this great hermitage once again”.

Vishvamitra proceeding to Mithila with Rama and Lakshmana
             Rama and Lakshmana woke-up early in the morning and after attending to daily morning routine, approached and greeted Vishvamitra and other sages present in the hermitage. They told him that they both were waiting for his further orders to accomplish. Replying to Rama and Lakshmana Vishvamitra said like this.

“Oh! Ramachandra! A highly prestigious ritual is going to take place to be performed by King Janaka of Mithila. I along with other sages are going there. You also come along with us. King Janaka with him has an enormous blissful bow that has unimaginable power. Its greatness is unparalleled. Neither Gods, nor Gandharvas, nor Asuras, nor Pannagas, nor Kinnaras, nor Monsters, nor Human Beings are capable of lifting the bow and pull the string. Everyone who tried to handle it failed miserably. Rama, you will have an opportunity to see it and if possible, lift it to string and also watch Janaka’s admirable ritual”. Satisfied with the words of Vishvamitra the brothers Rama and Lakshmana prepared to accompany him. Vishvamitra bidding farewell to the forest gods Vishvamitra told them, on accomplishment of the ritual he plans to go to mountain Himalayas. He went around the hermitage and offered his respects to it before starting on his journey. Along with him sages, Ram and Lakshmana also started. On the way after the sun set, they had a bath in the River Shona and relaxed there that night after performing evening rituals. Then Rama evincing keen interest on the place where they stayed enquired about it as to whom it belonged. Vishvamitra started narrating all about it.

సుగ్రీవాదులతో కలిసి కిష్కింధకు పోయిన శ్రీరాముడు ..... శ్రీమదాంధ్ర వాల్మీకి రామాయణం... కిష్కింధాకాండ-19 : వనం జ్వాలా నరసింహారావు


సుగ్రీవాదులతో కలిసి కిష్కింధకు పోయిన శ్రీరాముడు
శ్రీమదాంధ్ర వాల్మీకి రామాయణం... కిష్కింధాకాండ-19
వనం జ్వాలా నరసింహారావు
ఆంధ్రభూమి ఆదివారం సంచిక (01-03-2020)     

          ముందు లక్ష్మణుడు, వెనుక వల, నీల, తార, హనుమంతుడు రాగా రామచంద్రుడు బంగారు రేకులతో అలంకరించిన పెద్ద విల్లును, సూర్యకాంతికల బాణాలను చేతిలో ధరించి బయల్దేరాడు. మార్గమధ్యంలో పూల బరువుతో వంగిన చెట్లను, తేటనీటి నదులను, వ్యాకులపడే వృక్షాలను, వాటంగా వున్న పర్వత ప్రదేశాలను, కాంతివంతమైన కొలకులను, కన్నెలేళ్ళను, హంసలను, బెగ్గురులను, వంచలాలను, నీటికోళ్ళను, చక్రవాకాలను, విశేషంగా ధ్వనించే మడుగులను, లేతపచ్చిక మేస్తూ విహరించే జింకలను, కారుమబ్బుల్లా వున్న తటాకాలను, ఒంటరిగా తిరుగుతున్న ఏనుగులను చూసుకుంటూ, వేగంగా అడుగులు వేసుకుంటూ పోతూ, శ్రీరాముడు చెట్లగుంపులుగా వున్న ఒక వనాన్ని చూసి సుగ్రీవుడితో ఇలా అన్నాడు.

“ఆకాశంలో వాన మబ్బులాగా, చాలా నల్లగా, నాలుగు పక్కలా వ్యాపించి, సుందరమైన అరటిచెట్లు రాసులు-రాసుల్లాగా వుండి, మిక్కిలి సంతోషం కలిగిస్తున్న ఈ వనం విషయం చెప్పు”. జవాబుగా, నడక సాగిస్తూనే, సుగ్రీవుడు చెప్పాడిలా రాముడికి ఆతోట కథను.

         “సప్తజనులనే పేరుకల ఋషీశ్వరులు ఏడుగురు నేలమీద తలమోపి ఇక్కడ తపస్సు చేస్తూ, ఏడు రోజులకు ఒకసారి గాలిని మాత్రమే ఆహారంగా తీసుకుంటూ, నీళ్లలో వుంటూ, ఏడువందల సంవత్సరాలు మహానిష్టగా ఘోరతపస్సు చేసి, దేహంతో స్వర్గానికి పోయారు. వాళ్ల తపోమహిమవల్ల ప్రాకారంలాగా చుట్టబడిన చెట్లున్న ఈ వనాన్ని దేవతలుకానీ, రాక్షసులుకానీ, చూడడానికైనా భయపడ్తారు. ఈ వనంలోకి పక్షులు, అడవి మృగాలూ ప్రవేశించలేవు. ఒక వేళ ప్రవేశిస్తే కలవరపాటుతో ఇక్కడ ఎన్నేళ్ళైనా తిరగాల్సిందే కాని, బయటకు పోలేవు. ఇక్కడ ఆభరణధ్వనులు, సంతోషకరమైన గీతాలు, వాద్యాల-తూర్యాల ధ్వనులు, వారి సల్లాపాలు వినపడ్తాయి. దేవతాసంబంధమైన పరిమళ వాయువు వీస్తుంది. అక్కడ చూడు....త్రేతాగ్నులు వెలుగుతున్నాయి. గాలి వల్ల ఎగురుతున్న పొగ గుంపు చెట్లకొమ్మల మీద ఎర్రటి కాంతితో మెరుస్తున్నది. పొగతో కప్పబడిన పైభాగాలతో ఈ అడవిలోని వృక్షాలన్నీ మేఘాల కాంతితో కప్పబడిన వైడూర్య పర్వతాల్లాగా వున్నాయి. రామచంద్రా! నువ్వు తమ్ముడితో సహా మునీశ్వరులకు నమస్కారం చేయి. ఈ మునులకు మొక్కినవారికి వ్యాధులు అంటవు”.

         సుగ్రీవుడిలా చెప్పగా రామచంద్రమూర్తి లక్ష్మణుడితో కలిసి నమస్కారం చేసి, త్వరగా ఆ ప్రదేశాన్ని దాటిపోయాడు. ఆ తరువాత వాలిని సంహరించాలన్న ఆసక్తితో వున్న శ్రీరాముడు వాలి పాలించే కిష్కింధను చూశాడు. ఈ విధంగా అందరూ వాలి పాలించే నగరానికి సమీపంలో దట్టమైన అరణ్య ప్రదేశంలో చెట్ల గుంపులున్న ఒక మరుగైన స్థలంలో నిలబడ్డారు.


సుగ్రీవుడి భయం పోవడానికి ఉత్సాహపు మాటలు చెప్పిన శ్రీరాముడు
          సుగ్రీవుడు అమితమైన రోషంతో తన మెడ ఎత్తి, నలుదిక్కులా చూసి, గాలి-వాన వచ్చినప్పుడు మేఘాలు ఎలా గర్జిస్తాయో అలా సింహనాదం చేశాడు. ఆ తరువాత కార్యసాధనలో అత్యంత సమర్థుడైన రామచంద్రమూర్తికి వానరుల వలతో చుట్టబడి, యంత్రాలతో రక్షించబడుతున్న కిష్కింధా నగరాన్ని చూపిస్తూ, అక్కడికి చేరుకున్నామని అంటాడు. రామచంద్రమూర్తి తనకు చెప్పిన మాట సఫలం చేయడానికి తిగిన సమయం వచ్చిందని కూడా చెప్పాడు.

సుగ్రీవుడి మాటలకు జవాబుగా రామచంద్రమూర్తి, “సుగ్రీవా! నీ మెడలో లక్ష్మణుడు వేసిన గజపుష్ప మాలికతో నువ్వు నక్షత్రాలతో చుట్టబడిన నిండు చంద్రుడిలాగా ప్రకాశిస్తున్నావు. పగలు చుక్కలతో కూడిన సూర్యుడు ఎలా రాష్ట్ర ప్రభువును వధిస్తాడో అలాగే నువ్వు కూడా పుష్పమాలికతో వెలుగుతూ వాలిని చంపుతావు. భయపడవద్దు. వాలివల్ల నీకు కలిగిన భయాన్ని ఒక్క బాణంతో తొలగిస్తాను. నిన్ను, తన సోదరుడిని బాధించే వాలిని నాకు కనబడేట్లు చేయి చాలు. అంతటితో వాలి చచ్చాడని నమ్ము. ఈ మాటలతో ప్రయోజనం లేదు. వాలి మళ్లీ నాకు కనబడి, జీవిస్తే, అప్పుడు నన్ను నిందించు. అప్పటిదాకా నువ్వు నన్ను నిందించడం ధర్మం కాదు. ఇంతకు ముందు ఏడు మద్దిచెట్లను ఒకేఒక్క బాణంతో నేలకూల్చడం నీ కళ్లారా చూశావుకదా? వాలి కూడా ఇప్పుడు అలాగే చంపబడుతాడు. నన్ను నమ్ము. నాకు ఎన్ని ఆపదలొచ్చినా ఉత్తమ ధర్మాన్ని విడవడానికి నామనసు అంగీకరించదు. కాబట్టి, ఇంతకు ముందు నేను అసత్యం ఆడనూలేదు....ఇక ముందు ఆడేదీ లేదు. ఇది నిజం. నీకు భయంవల్ల కలిగిన తొట్రుపాటును వదిలిపెట్టు. నా ప్రతిజ్ఞ నేను నెరవేరుస్తాను. నీ మనసులోని భయం, అనుమానం వదిలిపెట్టు. ఎలాంటి సింహనాదం నువ్వు చేస్తే, కోపంతో మండిపడుతూ, వాలి యుద్ధానికి వస్తాడో, అలాంటి సింహనాదం చేయి” అని అంటాడు.

వాలిని యుద్ధానికి పిలవడానికి సింహనాదం చేసిన సుగ్రీవుడు
         ఇలా రామచంద్రమూర్తి స్పష్టంగా తనకు చెప్పిన మాటలు విన్న సుగ్రీవుడు, ఉరుములాగా గర్జిస్తూ, తన కంఠధ్వనిని దిక్కులు పిక్కలిల్లేట్లు చేశాడు. గుండెలు పగిలేలా సుగ్రీవుడు చేసిన సింహనాదాన్ని, ఆయన కఠోరమైన కంఠధ్వనిని విన్న ఆవులు, వానరులు దిక్కుతోచక పరుగెత్తాయి. మృగాలూ పరుగెత్తాయి. పక్షులు ఆకాశాన్నుండి నేలకూలాయి. మేఘం ఉరుములాగా సుగ్రీవుడి కంఠధ్వని క్షణ-క్షణం పెరగసాగింది. అది పెద్ద గాలితో లేచిన అలల సముద్ర ధ్వనిని పోలి వుంది.

Thursday, February 27, 2020

Andhra Valmiki Ramayana ....Poetic depiction with fidelity to the original : Vanam Jwala Narasimha Rao


Andhra Valmiki Ramayana
Poetic depiction with fidelity to the original
Vanam Jwala Narasimha Rao
The Pioneer, Hyderabad (28-02-2020)

         Andhra Valmiki, Kavi Sarvabhouma, late Vavilikolanu Subba Rau, also known as Vasudasa Swamy, is perhaps the only writer who has translated all Kandas of Sanskrit Valmiki Ramayana in to chaste Telugu with fidelity to the original work. His magnum opus Sri Madandhra Valmiki Ramayana, adorned with Mandara, has been well known across the Telugu speaking areas seven-eight decades ago itself.

            Ramayana is beautiful and reciting the name of Rama is ennobling and always welcome. Any many times one reads Ramayana, still the thrust to read again persists. The Great Sage Valmiki bequeathed to us the wonderful story of Rama-the role model human, in the form of a literary elucidation called Ramayana. If Ramayana of Valmiki resembles a milky juice mixed with sugar, then, the Sri Madandhra Valmiki Ramayana of Vasudasa Swamy in the form of Mandara is certainly more refined and sweeter.

‘Andhra Valmiki’ Vasudasa Swamy on studying profoundly the Sanskrit version of Sage Valmiki Ramayana brought out it’s grammatical but lucid Telugu version which touched the very hearts of each and every Telugu speaking person of his times and later days. Thus, Vasudasa Swamy became the first person to have translated Valmiki Ramayana and became a torchbearer for stimulating Telugu people to read the great epic literally converting the Telugu land into the kingdom of Rama devoutness. Vasudasa Swamy himself was a great disciple of Rama.     

            A great devotee of Rama, Vavilikolanu Subba Rau toiled for more than eight years to translate the entire Valmiki Ramayana consisting of seven parts, known as Kandas, into Telugu. He did this into chaste poetic form consisting of beautiful stanzas, without single prose sentence in it and dedicated to Lord Kodanda Rama of Vontimitta in Kadapa district of present Andhra Pradesh State. The pure poetic version was published four-five times during his lifetime. He later thought that it would be better if his poems-based version of Ramayana has commentary in prose so that everyone can understand it easily. This resulted in yet another great commentary-based “Sri Madandhra Valmiki Ramayana Mandara”. That was a great ecstasy. The more and more one goes into the depth of it and as the pranks go on number of divine elements emerge out of it. The writer suggested the future generation to endeavor for it.   
        
            Vasudasa Swamy wrote about 14000 stanzas-poems each consisting of lines ranging from 4 to 8. The original Sanskrit Ramayana of Valmiki has 24000 Shlokas. Vasudasa Swamy wrote either a Poem for a Shloka or clubbed more than one Shloka in a poem and thus it was a letter-perfect. In his later script he provided meaning for each and every word besides the gist of entire poem. He gave detailed interpretation, clarification and the idea behind every sentence of him. Wherever required the author also provided English commentary. For those who have a quest for knowledge Vasudasa Swamy’s commentary is an encyclopedia. Deviating from orthodox Telugu literary poetic forms of Champaka, Utpala, Seesa etc. he used a variety of new forms that are abundant in Telugu grammar. His experiments with Telugu Chandassu are worth reading by anyone.


            Each Kanda of Vasudasa Andhra Valmiki Ramayana has its own importance. Each one of them is an encyclopedia in itself. In every kanda in addition to the story narration pertaining to that particular part, one can witness a combination and confluence of all the sciences. Every kanda is a righteous science, a political science, a geography, an astronomy, a social science, an economics, moral science, astrology, sex science, dream science, an archeology and so on. If only there are true and loyal researchers, then, if at all they undertake research on any kanda, not one but hundreds of Doctorates may be got. In addition to doctorate brilliant mysteries could be known. For instance, secret as to how gold can be made from out of mercury will be known.      

            Vavilikolanu Subba Rau was born in Jammal Madugu of Kadapa district in 1863 and passed away in the year 1939. After completion of FA he joined as a small employee in Poddutooru Taluk revenue department and elevated to the position of a Revenue Inspector. Between 1893 and 1904 for 11 years he worked in revenue department. Later he succeeded Kandukuri Veereshalingam Pantulu as Telugu Pandit in Madras (present Chennai) Presidency College and worked there between 1904 and 1920. After the demise of his wife he took to atonement and became a Yogi. Between 1900 and 1908 he wrote Andhra Valmiki Ramayana for about eight years.

The Gayatri Hymn and also the seven lettered Rama Hymn were woven into the Telugu version of Vasudasa Swamy precisely like in the original Sanskrit Script. All the seed syllables that were integral part of Sanskrit Valmiki Ramayana were incorporated into the Telugu version in a similar fashio. Thus, the Andhra Valmiki Ramayana became a transcreation becoming almost an original work in all respects of the author.

            Several prose and poetry Ramayanas that were written much-much later than Andhra Valmiki Ramayana somehow got enormous publicity. However, His Ramayana despite being the first of its kind could not get its due publicity and encouragement. The reason is not known. Nannaya who translated Vyasa Mahabharata from Sanskrit to Telugu was called as Adi-Kavi, meaning the first Telugu Poet. Why not Vasudasa Swamy who was first to translate Valmiki Sanskrit Ramayana in to Telugu also be not called as Adi-Kavi. Both of them are equal in their own way. If only there was a suitable sponsor or patron available then to encourage him, his Andhra Valmiki Ramayana would have received a Nobel Prize for literature or a Jnanpith Award.

            Vasudasa Swamy became famous and popular as Andhra Valmiki. Times are fast moving and changing. For the generations that came after him as well as future generations it may be very difficult to remember him and his writings. He is a great person to remember for ever and ever.

            (With a view that the Andhra Valmiki Ramayana Mandaram which is in grammatical Telugu and difficult to understand, I have re-told and re-written all Kandas in simple spoken form Telugu prose for which I spent 16 years. Now all the Kandas are published and ready for reading. If anyone is interested in them, they may take from me free of cost any day in the morning hours from my residence in Srinagar Colony {Flat Number 502, Vasavi Bhuvana Apartments} Hyderabad).        

Monday, February 24, 2020

Saga of Emergency Response Services in India : Vanam Jwala Narasimha Rao


Saga of Emergency Response Services in India
Vanam Jwala Narasimha Rao
Millennium Post, New Delhi (25-02-2020)
(Former Lead Partner and Consultant EMRI-108 Services)

The Supreme Court of India as long back as 1989 observed that, “Every injured citizen brought for medical treatment should instantaneously be given medical aid to preserve life and thereafter the procedural criminal law should be allowed to operate in order to avoid negligent death. The effort to save the person should be the top priority not only of the medical professional but even of the police or any other citizen who happens to be connected with the matter or who happens to notice such an incident or a situation. It is for the Government of India to take necessary and immediate steps to amend various provisions of law which come in the way of government doctors as well as other doctors in private hospitals or public hospitals to attend to the injured or serious persons immediately”.

The implications of the judgement were broadly: Safe and easy transportation of the victim to the nearest hospital through Pre-hospital care based ambulance services by governments; Provision of Emergency Response Services free of cost with speed, accuracy and efficiency either by Government on its own or in association with an experienced organization; deferring the so called formal transparent competitive bidding to implement and operationalize emergency response services by the governments like awarding of government contracts through public auction or public tender on the pretext of healthy competition etc.

Nearly 15 years later, Emergency Management and Research Institute (EMRI) came into existence as a Non-Profit organization (Society) with initial funding and Technology support from B Ramalinga Raju, founder Chairman of Satyam Computers to meet the requirement of Supreme Court Judgement. EMRI was established for bringing the benefit of the emergency response within the affordability of a common man. He is thus, the pioneer of ERS. The brains behind were Dr AP Ranga Rao and Venkat Changavalli.

Ever since it was established and also in its formative years it was a great institution with an architecture of nine basic elements namely: A Non-Profit Organization, PPP (Public Private Partnership) framework, Leadership and Partnerships, Single Toll Free 108 Number accessible from Mobile and land line, 24X7 Unique ERS staffed by Trained Personnel, Technology, Ambulance, Research and Training.

EMRI and its leadership, ever since its establishment, firmly believed in Public Private Partnership for competitive advantage towards fulfillment of the objectives. Public-Private-Partnership (PPP) is a concept as well as practice, in which an otherwise government (Public) service is funded by state either totally or partly, and operated through a partnership between government and non-governmental organization as the case with EMRI. Right from Bharata Ratna Late APJ Abdul Kalam to several nationally and internationally renowned great personalities like Rajat Gupta, Dr. Raj Reddy, Tarun Das, K V Kamath etc. were in its governing body in its formative days and later for a long time. It has a single toll-free number 108.


The Government of India during Manmohan Singh regime launched the National Rural Health Mission (NRHM) in April 2005, for providing integrated, comprehensive primary health care services with special emphasis on poor and vulnerable sections of the society. Consequently, the then AP Government under the Reproductive and Child Health Project initiated the implementation of a scheme called Rural Emergency Health Transport Services (REHTS)  in rural areas and piloted through NGOs in four districts and tribal areas (ITDA districts) to transport pregnant women, infants and children and any other cases in need of emergency health care services to the nearest hospital in the year 2005. Initially 122 ambulances were deployed under the scheme. 

In addition to REHTS, Government of AP recognized EMRI as the State Level Nodal Agency to provide comprehensive emergency response (Medical, Police and Fire) across the state, in PPP and signed Memorandum of Understanding (MoU) on 2nd April 2005 which clearly defined the roles and responsibilities of each of them without any financial commitment from the Government. EMRI on its own deployed 70 ambulances in 50 towns (urban areas) and catered to 2.5 crore population by the end of June, 2006 and very soon could become an internationally reputed organization in providing quality ambulance services to the people.

State Government having piloted the REHTS thought of expanding the Scheme to the other 18 (Rural) districts of the state and decided to utilize the services of the EMRI as the State Level Nodal Agency for operationalizing the balance of the 310 ambulances and accordingly signed the 2nd MoU on 22nd September 2006. There was no tendering business. 

The third MoU signed in October 2007 further strengthened the PPP. The Government through this decided to augment 122 more ambulances initially launched in four districts and ITDA areas and were being operationalized by NGO. There was a sharing of expenditure on mutually agreed terms. Later it was agreed in principle to expand the capacity of EMRI to meet the increasing number of emergencies. A revised (4th) MoU was signed in May, 2008 and accordingly Government added to the fleet of 502 ambulances another 150 new ambulances. 95% of the cost were to be born by government and the rest by EMRI.

Always the MoUs were signed without any formal competitive bidding process. It’s not only in AP but in several other states the same mechanism was followed.

In MP a beginning was made with a high-level delegation from MP Government by visiting EMRI on January 21, 2007. Then there was a series of correspondence between EMRI and MP Government. Government of MP, based on all the above decided to follow an indirect competition process and thus, a notification was issued inviting non-profit organizations for expression of interest for developing and operationalizing comprehensive emergency response service. The entire process till the signing of MoU took more than 10 months involving several validations. There was however, no direct tendering business.   

In Gujarat, when Narendra Modi was Chief Minister a beginning was made when Joint Secretary, Health visited EMRI in May, 2007. Then CEO EMRI and I visited Gujarat and made formal presentations. Series of correspondence followed. On 29th August 2007, Gujarat Expansion by signing of agreement and launching at Ahmedabad took place. Thus, choosing EMRI for implementation of ERS was based on series of interactions and based on transparent procedure. There was no direct tendering business.   

In Karnataka similar procedure was followed. High-level team initially visiting and after negotiations finally MoU signing took place.  At the most there use to be a procedure known as calling for expression of interest. Thus, Rajasthan, Tamil Nadu, Assam, Meghalaya, Himachal Pradesh, Uttarakhand, Goa, Haryana, Punjab, Maharashtra etc. states started the emergency response services one after another. This was the story when I left EMRI in 2009.   
Having launched the 108-emergency response service on August 15, 2005, EMRI is currently operational in 16 States and Union Territories i.e. Telangana, Gujarat, Goa, Tamil Nadu, Karnataka, Assam, Meghalaya, West Bengal, Himachal Pradesh, Chhattisgarh, Uttar Pradesh, Rajasthan, Kerala, Delhi and Union Territories Dadra and Nagar Haveli and Daman and Diu. It looks like AP has done away with it recently. In Telangana it is yet to be decided.   

At present, there are only three players, EMRI, Ziqitza and Bharat Vikas Group who operate over 7016 ambulance services in India using 108 number. All the providers put together operate in 25 states.

Sunday, February 23, 2020

క్లుప్తసుందరం జ్వాలా ఆంధ్రవాల్మీకి రామాయణ మందర మకరందం : చిలకపాటి విజయ రాఘవాచార్యులు


క్లుప్తసుందరం జ్వాలా ఆంధ్రవాల్మీకి రామాయణ మందర మకరందం
చిలకపాటి విజయ రాఘవాచార్యులు
సూర్య దినపత్రిక (24-02-2020)
‘శ్రీరామాయణం’ ‘ఆదికవి’ వాల్మీకి మహర్షి ప్రణీతము. సంస్కృత భాషలో ప్రథమ రచన. ఇది ‘ఆంధ్రవాల్మీకి’ రామాయణం. తొలిసారిగా తెలుగు భాషలో వాల్మీకి రామాయణానికి యధాతథంగా శ్రీ వావిలికొలను సుబ్బారావు (వాసుదాసు) పద్య గద్యములతో రచించిన సత్య, ధర్మ, జ్ఞానపీఠము. వాసుదాస స్వామి వాల్మీకి రామాయణానికి పద్యకావ్యముగా, మూల విధేయముగా వ్రాసి, ఆయనే ‘మందరము’ అను పేరుతో ప్రతి పదార్థ, విశేషార్థ తాత్పర్యములతో చక్కని తెలుగు భాషలో రచించడం జరిగినది. ఇప్పటికి వంద సంవత్సరాలు దాటింది.  భారత జాతికే ప్రతిష్టాత్మకమైన  ‘భారతరత్న’, ‘జ్ఞానపీఠ’ పురస్కారాలకు సర్వథా పాత్రమైన ఈ రచన ‘మందరము’ గా సుప్రసిద్ధం. లక్షలమంది తెలుగువారు మందరాన్ని పఠించి ధన్యులైనారు, ఇంకా అవుతూనే వున్నారు. శ్రీరామాయణ క్షీరసాగరాన్ని ‘మందరం’ మధించింది. ఆ దివ్య పీయూషాన్ని స్వర్ణ కలశంలో భద్రపరచి మనకందరికీ ఆప్యాయంగా అందించింది.

అయితే కాలాంతరంలో వస్తోన్న మార్పుల వలన ఆనాటి భాష, భావం, శైలి, స్వరూపం, తాత్పర్యం ఈనాటి తరానికి కించిత్తు క్లిష్టమన్పిస్తూండడంతో, ‘ఆంధ్రవాల్మీకి’  మన వనం జ్వాలా నరసింహరావు గారిలో ‘పరకాయ ప్రవేశం’ చేశారు.  శ్రీరామాయణ   పారాయణ పరాయణులైన స్వర్గీయ వనం శ్రీనివాసరావు పుత్రరత్నమే జ్వాలా నరసింహరావు.  కొంచెం ఆలశ్యంగానైనా, జీవనయానంలో ‘వాల్మీకం’ జ్వాలా నరసింహారావును ఆవహించింది.   ఇప్పటి ఈ వాసుదాసస్వామి వారి ‘మందరా’నికి మకరందంగా, మధురాతి మధురమైన చక్కని తెలుగు నుడికారంతో షట్కాండయుక్తంగా వారిని వాల్మీకి రామయాణాన్ని రుచి చూపించే ‘వాచవి’ గా, మందరానికి  ‘అనువక్త’ గా మలచి, శ్లోక సముచ్ఛయాల జోలికి పోకుండా, మజ్గళప్రదమైన మధురధారగా నడిపించింది.  ఇది ‘శ్రీరామప్రభావ’ మహిమ! 

‘జ్వాలా’ గారు నాకు మర్రి చెన్నారెడ్డి మానవ వనరుల అభివృధ్ధి సంస్థలో (Dr MCR HRDI AP), సహవ్రతులే గాక సహవాసులు కూడా!  నిద్ర లేచింది మొదలు నిద్రపోయేవరకు అవిశ్రాంత వక్త. వ్యాసకర్త. ‘గోష్టీప్రియ’ కర్త.  ఒకవిధంగా, నిత్యసంధ్యానుష్టానాల క్రమశిక్షణ అటుంచితే, బహుముఖీనమైన కార్యక్రమాల వ్యగ్రత వారిది.  అలాంటి వారిచేత శ్రీసీతారామచంద్రులు 16 సంవత్సరాల కృషిగా (2004-19) రామాయణం ఆరుకాండలకూ యథానువాద రూపంలో  ‘ఆంధ్రవాల్మీకి రామాయణా’ నికి అనువక్తవ్యంగా ఆరుగ్రంథాలను మనకు అందిస్తున్నారు.  జ్వాలా జీవితంలో ఇది ఒక సువర్ణాధ్యాయం! తెలిసినవారు ఊహించింది కాదు..మా దివ్య సోదరి, వారి శ్రీమతి విజయలక్ష్మి గారి కాంతాసమ్మిత  సుకృతి!

         భారతీయులకు భగవద్గీత - శ్రీరామాయణం - శ్రీమధ్భాగవతం - శ్రీమద్ భారతం మహా పవిత్రగ్రంథాలు. ఇవి వేదంతో సమానమైన ప్రతిపత్తి కల్గినవి. వ్యాసవాల్మీకాదులు అనుగ్రహించిన అక్షరనిక్షేపాలు.  భారతీయ ఆధ్యాత్మిక ఔన్నత్యానికి దివ్యజ్యోతులు. మన బ్రతుకు బాటలో వెలుగులు నింపిన దివిటీలు.  ధర్మమార్గదర్శకాలు. శ్రీ రామాయణం ఆదికావ్యం.   భారతం ఇతిహాసం. భాగవతం పురాణం.  ఈ మూడు శ్రీహరి అవతార కథాకథనాలు.  శ్రీరామాయణం శ్రీరామచంద్రుడ్ని, సీతమ్మ తల్లినీ ప్రధానంగా పెట్టుకుని ధర్మసంస్థాపనానికీ, ధర్మరక్షణకూ, సనాతన ధార్మిక సూత్రాలకూ రక్షాబంధనం చేసిన మహాకావ్యం. భారతీయులకు ప్రాణస్పందనం.. శ్రీసీతారామగుణగానం! 

వాల్మీకి విరచితమైన శ్రీరామాయణం - ఆదిలో శతకోటి శ్లోక ప్రవిస్తరం కాగా - 24 వేల శ్లోకాలతో అనుగ్రహించారు.  శ్రీ రామాయణ, భారతాలు సంస్కారశోభితమైన మన వైదిక భారతీయ జాతికి నేత్రద్వయమైతే, భాగవతం మాత్రం హృదయసీమయే! ఈ మూడింటినీ కలిసి శ్రీ వైష్ణవులు 'రహస్యత్రయ సౌరభం’  అంటారు. అందుకే ఇవి "హిరణ్యనిధి". 

‘ఆంధ్రవాల్మీకి’ వాసుదాసస్వామి వారి 'మందరా'నికి జ్వాలా అందించిన రుచులకు (ఆయన ‘వాచవి’ కద) ఆరు కాండలలో విస్తరించిన విశదవివరణమే నిదర్శనం.  మొదట వారు ‘సుందరకాండ’ ను సాంప్రదాయిక మర్యాదనునసరించి జులై నెల 2004 లో వ్యాఖ్యానం చేశారు.  సుందరకాండలో మొత్తం 68 సర్గలుండగా, దేనికదే ప్రత్యేకంగా 68 కథాంశాలుగా వివరిస్తూనే, చివరలో సుందరకాండ పారాయణ క్రమాన్నీ, ప్రాశస్త్యాన్ని వివరించారు. గురుముఖంగా ఉపదేశం పొంది, సుందర కాండ తో శ్రీ రామాయణ పారాయణం ప్రారంభించాలని పెద్దలు అంటారు. జ్వాలా ఆ సంప్రదాయాన్ని అనుసరించారు. సుందరకాండ ‘బాపు’ గారి చక్కని చిత్రాలతో విశేష ఆదరణ పొంది, ప్రస్తుతం నాల్గవ ముద్రణకు సిద్ధమౌతోంది. ఇది జ్వాలా గారి తొలి  శ్రీరామాయణ రచనం.   సుందరకాండకు నేను పుస్తక పరిచయ వాక్యాలను ఆ వేళ విన్నవించాను.

         ఆ తరువాత క్రమంగా బాలకాండ, ఆయోధ్యాకాండ, అరణ్యకాండ, కిష్కింధా కాండ, యుధ్దకాండలకు అనువక్తగా మందరాన్ని అందంగా వాచానువాదనం చేస్తూ వచ్చారు. జూలై 2010లో బాలకాండను మెదట శ్రీశ్రీశ్రీ త్రిదండి శ్రీమన్నారాయణ  రామానుజ చిన్న జీయర్ స్వామివారు ‘జీయరు శతాబ్ది శతగ్రంథమాల’లో భాగంగా ముద్రింపించి మజ్గాళాశాసనాలను అనుగ్రహించడం గమనార్హం! గణనార్హం! ఈ బాలకాండ,  సత్సంప్రదాయానికీ, సనాతన ధర్మపథానికి నిలువుటద్ధంగా భాసించే ‘జీయర్ ఎడ్యుకేషనల్ ట్రస్ట్’ ప్రచురణం సర్వజనామోద ప్రమోదం అయింది.   శ్రీ స్వామి వారి మాటలలో ‘తెలుగులో - ఆంగ్లంలో సమాన ప్రతిభ కల్గి ఉండటంతో సవ్యసాచిలా తమ వ్యాఖ్యానాన్ని అతి విలువైన సమాచారంతో నింపిన’ జ్వాలా వారు అభినందనీయులు!  ఆ తరువాత బాలకాండను రెండో మారు కూడా ముద్రించారు.

అయోధ్యాకాండ, యుధ్దకాండలు పెద్దవి. అయోధ్యాకాండ 119 సర్గలతో 4315 శ్లోకాలతో నడిచే కథనం. ఇది నవంబరు 2017లో ఆవిష్కరించబడింది. అప్పటికే జ్వాలా ముఖ్యమంత్రి కార్యాలయంలో కార్యధౌరంధర్యవ్యగ్రతలో వున్నా, శ్రీరామానుగ్రహం వల్ల చక్కగా వాసుదాసస్వామివారిని ‘సరళీకరించి’ లోక వ్యవహార భాషలో ‘మందరించారు’! మహా సహస్రావధాని మాడుగల నాగఫణిశర్మ ‘రామాయణంలోని అన్ని కాండలకు వాచవి వ్రాయుదురు గాక! ’ అని ఆశీర్వదించారు.  నిజానికి వాసుదాస్వామి వారు 110 సంవత్సరాల క్రితం  తమ 70 ఏట రోజుకు 20 గంటలు శ్రమించి ‘మందరాన్ని’ నిర్మించారు.  నేను ముందే మనవి చేసినట్లు వాసుదాసస్వామి వారే జ్వాలా గారిని ఆవహించి పరకాయ ప్రవేశం చేసి వుండకపోతే, జ్వాలా గారి బహుముఖ కార్యక్రమాల చక్రబంధంలో ఈ రామాయణం వ్రాయడం సాధ్యమయ్యేదా?! అయోధ్యకాండ భాషలో, భావంలో, భావప్రకటనంలో ‘కండ’ కలిగిన కలకండ కొండ! ఆద్యంతములూ శ్రీరామ గుణసాగరతరంగములే ప్రతిధ్వనిస్తూంటాయి. వాటికి సంక్షిప్త సుందరవచనానువాద పీయూషం  రసరమ్యకోశం!

ఇక అరణ్యకాండ నవంబర్ 2018లో వెల్వడింది. ఇది అనుష్టానకాండ. అద్భుతమైన ఆర్షధర్మాలనూ,  ధర్మసూక్ష్మాలను నిష్కర్షించిన మహర్షి మహోపదేశమే అరణ్యకాండ.  జ్వాలాగారి అనువచనం అరణ్యకాండలో మరింత సుధాస్వాదమైంది. ప్రముఖ పాత్రికేయులు కావడం వల్ల సామాన్య పాఠకులకు అవగాహనా  సౌలభ్యంగా వుండే విధంగా వారు మందరమకరందాన్ని మరింత మధురాయమానం గావించారు. 

ఇక కిష్కింధాకాండ జూలై 2019లో అచ్చుపడి, ముచ్చటగా బాపు శైలి ముఖచిత్రంతో ఆవిష్కరణ అయింది. ‘మందరం’ తెలుగువారి నిరుపమభాగ్య శ్రీరామారామం! శ్రీరామానుగ్రహ ప్రాప్తికి దివ్యసాధనం.  జ్వాలా రచన కేవలం ‘మందర’ వ్యాఖ్యానానికే పరిమితం కాలేదు. వాసుదాసస్వామి వారు ప్రయోగించిన ఛందోవృత్తాలు, సాహితీపిపాసికి  ‘వసంత కుసుమాకరాలు’, ‘పూర్ణచంద్రోదయాలు’ కాగా, జ్వాలా వీటిని ప్రత్యేకించి చూసి, ఈ వృత్తాలను, వ్యాకరణ గ్రంథులను సైతం అవలోకనం చేసి, విడదీసి వేరొక గ్రంథంగా వ్రాయడం జరిగింది. 

శ్రీరామకథామృతపానం అలా వుంచితే, మందరంలో వాసుదాస స్వామివారు ప్రస్తావించిన అనేక రహస్యాలు, విశేషాలు, శాస్త్రాలు ఒక మహా విజ్ఞాన సర్వస్వంగా భాసిస్తాయి. కిష్కింధాకాండలో అనువక్త క్రొత్తదనాన్ని నింపడం జరిగింది. శాబ్ధికపారమ్యాన్నీ,  శ్రీరామావతార వైభవాన్ని వివరిస్తూనే,  ఇది  ‘జ్ఞానకాండ’ అన్న విషయాన్ని గుర్తు చేసేట్లుగా నవీకృతం చేశారు.   ఇది నిజానికి హనుమకాండ! కిష్కింధాకాండలోనే ప్రథమంగా ‘హనుమ’ దర్శనమిస్తారు శ్రీరామలక్ష్మణ సమేతులై! ఇందులో వర్ణనలు విశేషం.  వర్షఋతువర్ణనం, భౌగోళిక, ప్రాదేశిక వర్ణనం, వాలివధ విషయమై  ‘ధర్మచర్చ’, లౌకిక, ధర్మవివరణం - ఇలాంటి  మహా విషయాలు ఆలోచనామృతాలుగా నడిపిస్తాయి. వీటిని అనువచనం చేయడం క్లిష్టమే అయినా ‘వాగ్విదాంవరుని’ చలవతో జ్వాలాగారు సమర్ధంగా వ్యక్తపరచగలిగారు. వారు 24 పుటలలో "రామాయణంలో ఏముంది ? ఆంధ్రవాల్మీకి రామాయణం ఎందుకు చదవాలి?’’ అన్న పీఠిక ఇందులో ప్రతివారు చదివి తీరవలసిన మంచి విషయం !

ఇక యుద్ధకాండ. చాలా పెద్దకాండ.  ఆరవకాండ.  శ్రీరామపట్టాభిషేకంతో శుభ సమాప్తి.  యుద్ధకాండ 131వ సర్గ శ్రీరామపట్టాభిషేక సర్గ. దానితోనే శ్రీరామాయణ పారాయణానికి మజ్గాళాశాసనం. యుధ్ధకాండ లో కథాంశం కంటే యుద్ధవర్ణనలు ఎక్కువ.   పాఠకులకు క్లిష్టంగా ఉంటుంది.    దీనిని అనువక్త  క్లుప్తంగా సుందరీకరించారు.    ప్రతి సర్గకు తనదైన శైలిలో వ్యాఖ్య వ్రాస్తూనే  పాఠక సౌలభ్యాన్ని దృష్టిలో వుంచుకొని మూలానికి, కథా సూత్రానికి భంగం కలుగనిరీతిలో క్లుప్తసుందరంగా వ్రాయడం జరిగింది. మందరం మొత్తాన్నీ నవలా పఠనంగా నడిపించినందువలన  యుద్ధకాండలో కూడా మూలకథకు విధేయంగానే రచన సాగింది. ఎలాగైతే ఏమి గాని, వాసుదాసస్వామి వారి చలవ జ్వాలాపై  ప్రసరించింది.   వారిచేత తాను పలికిన కథను తాతగారు మనవడికి కథ చెప్పినట్లుగా జ్వాలాగారి చేత పలికించారు వాసుదాస స్వామి. ఇది జ్వాలా గారు చేసుకున్న సుకృతము.  శ్రీరామానుగ్రహఫలము.

అన్ని కాండలను సాంగోపాంగంగా సంక్షిప్తీకరించిన చక్కని తృప్తితో, వీలైతే యధావిధేయంగా చిన్నపిల్లలకు  కథ చెప్పే విధంగా మరింత క్లుప్తసుందరంగా ‘శ్రీరామాయణ మందరా’న్ని వ్రాయాలని జ్వాలా గారికి సూచిస్తున్నాను.   అలాగే తెలుగు - ఆంగ్ల భాషలలో చేయి తిరిగిన రచయిత గనుక ఈ ‘వాచవి’ ని ఆంగ్లీకరించే ప్రయత్నం చేయాలనీ,  దానివల్ల విదేశియులకు సైతం వాసుదాసస్వామి వారిని, వారి మందరాన్నీ అనుసంధానించగలిగే భాగ్యం వారికి లభిస్తుందని నా ఆశంస!
(రచయిత పూర్వ కార్యదర్శి, హిందూ ధర్మ    ప్రచారపరిషత్తు, టిటిడి, తిరుపతి)

(అనువక్త-వాచవిగా వనం జ్వాలా నరసింహారావు రాసిన ఆంధ్రవాల్మీకి రామాయణం బాల, అయోధ్య, అరణ్య, కిష్కింధ, సుందర కాండ, యుద్ధకాండ ‘మందర మకరందం’ పుస్తకాలను దర్శనమ్ ఆధ్యాత్మిక మాసపత్రిక ప్రచురించడం జరిగింది. ఈ పుస్తకాల మూలం ఆంధ్రవాల్మీకి వావిలికొలను సుబ్బారావు-వాసుదాసు గారి ఆంధ్రవాల్మీకి రామాయణం మందరాలు. ఈ పుస్తకాలు ఏవీ అమ్మకానికి లేవు. అన్నీ ఉచితంగా ఇవ్వడానికే వున్నాయి. ఓపిక చేసుకుని రచయితను (80081 37012) ఫోన్లో సంప్రదించి, మరింత ఓపిక చేసుకుని ఆయన ఇంటికి (ఫ్లాట్ నంబర్ 502, వాసవీ భువన అపార్ట్మెంట్స్, కంత్ర్ర్ వోవెన్ దుకాణం పక్క సందు, శ్రీనగర్ కాలనీ, హైదరాబాద్-500073) వస్తే వాటిని తీసుకుపోవచ్చు. చదవండి, చదివించండి....నచ్చితే ప్రోత్సహించండి అని అంటున్నారు రచయిత-సంపాదకుడు, సూర్య)