"పీపుల్స్ వార్" పేపర్ బాయ్ తిలక్:వనం జ్వాలా నరసింహారావు

"పీపుల్స్ వార్" పేపర్ బాయ్ తిలక్

వనం జ్వాలా నరసింహారావు

మేనమామ ఎల్. వి. ప్రసాద్ గారితో మద్రాసు చేరుకున్నప్పటికీ తిలక్ గారి మదిలో బొంబాయి జ్ఞాపకాలు, అక్కడి అనుభవాలు, అనుభూతులు అహర్నిశం మెదులుతూనే ఉన్నాయి. స్వగ్రామం దెందులూరులో స్వతంత్ర సంగ్రామానికి చెందిన కార్యకలాపాల్లో యూత్‌ లీగ్ ఆర్గనైజర్‌గా పాల్గొంటున్న తనను మేనత్త బొంబాయికి తీసుకెళ్లి మేనమామ గారి ఆలనా పాలనలో వుంచినందుకు, ఆయనకు ఎలా ఆసరాగా ఉండగలనా అని ఆలోచించేవారు ఆయన. దానికి తోడు సినీరంగంలో పట్టు సంపాదించాలన్న కోరిక ఓ వైపు, స్వాత్రంత్ర్య ఉద్యమంలో ఏదో విధంగా తన వంతు పాత్ర నిర్వహించాలన్న తపన మరో వైపు తిలక్ గారిని వేధించసాగాయి. అన్నిటికన్నా ముఖ్యమయింది కొద్దో గొప్ప తనంత తాను, దినసరి ఖర్చుల కన్నా అంతో- ఇంతో సంపాదించుకోవటం ఎలా అనేది.

బొంబాయి నగరంలోని గ్రాంట్ రోడ్ ప్రాంతంలో వున్న "ఒపేరా హౌస్" అనే సినిమా టాకీసు ఆ రోజుల్లో వామపక్ష వేదికయిన ప్రజా నాట్య మండలి సమావేశాలకు ప్రధాన కూడలి. కన్నడ, తెలుగు, హిందీ విభాగాలకు అక్కడ వేర్వేరు సెక్షన్లుండేవట. తెలుగు విభాగంలో తిలక్‌ గారు పాల్గొంటుండేవారు.

ఎల్. వి. ప్రసాద్ గారుంటున్న ఇల్లు కూడా గ్రాంట్ రోడ్డులోనే వుండేదట. ఓ బెడ్‌ రూమ్, కిచెన్, కామన్ బాత్‌రూము వున్న ఆ ఇంట్లో తిలక్ గారుండటానికి కూడా కొంత చోటుండేది. ఉండటానికైతే ఆ జాగా చాలుకాని-- దినసరి ఖర్చు మామయ్యగారిని అడగలేరు కదా! అదే సమయంలో తిలక్ గారికి పరిచయమయ్యారు కృష్ణా జిల్లా నుండి వచ్చి బొంబాయిలో ప్రింటింగ్ ప్రెస్ నడుపుకుంటున్న మల్లిఖార్జున రావు గారనే పెద్ద మనిషి. మేనమామ ప్రసాద్ గారుంటున్న ఇంటి క్రింద భాగంలో ఉంటున్న ఓ సింధీ వ్యాపారస్తుడితో కూడా స్నేహం కుదిరింది. ఆ సింధీ వ్యాపారస్తుడు "లోటస్" అనే పేరుతో తంబోలా కూపన్‌లను అచ్చు వేయించి బొంబాయిలోని మిలిటరీ క్లబులకు అమ్ముతుండేవాడట. ఆ ప్రింటింగ్ ఆర్డరును తిలక్‌గారు చాకచక్యంగా మల్లిఖార్జునరావు గారి ప్రెస్‌కు ఇప్పించటంతో కూపన్లు అచ్చు వేసినప్పుడల్లా కొంత కమీషన్ రూపేణా ముట్టుతుండేది.

ఆ రోజుల్లోనే  ఎల్.వి.ప్రసాద్‌గారి పొరుగింటిలో, అప్పట్లో ప్రఖ్యాత సినీ కళాకారుడు, అంతో ఇంతో చెప్పుకోదగ్గ ప్లేబ్యాక్ సింగర్ డబ్ల్యు. ఎమ్. ఖాన్ ఉంటుండేవారు. ఆయన దగ్గరకు వస్తూ పోతుండే  సింధీ కమెడియన్ గోపి తో కూడ తిలక్‌కు స్నేహం అయింది. ఆ తర్వాత రోజుల్లో తిలక్ గారు సినీరంగంలో ప్రవేశించటానికి, రాణించడానికి గోపీ స్నేహం దోహదపడింది. ఎల్. వి. ప్రసాద్ గారి వద్ద తన ఏకలవ్య శిష్యరికం కూడా తోడ్పడింది - అది వేరే సంగతి. అప్పట్లో ఎల్. వి. ప్రసాద్ గారు ప్రఖ్యాత సినీ దర్శక - నిర్మాత ఎస్. ఎమ్. యూసఫ్ దగ్గర సహాయకుడిగా పనిచేసేవారట. "ఐనా", “లేడీ డాక్టర్" లాంటి కుటుంబ కథాచిత్రాలను ఎన్నో రూపొందించారు యూసఫ్.

సినీరంగంలో అప్పుడప్పుడే అడుగిడి, బిజీగా వుంటుండే ప్రసాద్‌గారికి అదనపు ఆదాయం సమకూర్చేది ఆయన బాతు గుడ్ల వ్యాపారం. ఆ వ్యాపారాన్ని నిర్వహించేందుకు ఆయనకు ఓ స్వంత మనిషి అవసరమయ్యాడు. అది గ్రహించిన తిలక్ గారు ఆ రంగంలోకే దిగారు. స్వాతంత్ర్యోద్యమం ప్రథమ కర్తవ్యం గానూ, సినిమారంగంలోకి దిగటం ద్వితీయ కర్తవ్యం గానూ భావించిన తిలక్, బాతు గుడ్ల వ్యాపారంలోకి దిగటం యాదృచ్చికమే అయినప్పటికీ, ఆ వ్యాపారం ద్వారా బొంబాయి మహానగరంలో నివసిస్తున్న తెలుగు కార్మికులకు, కూలీలకు చేరువయ్యారు. తిలక్ సీనియర్‌గా, ప్రసాద్‌గారి బాతు గుడ్ల వ్యాపారాన్ని చూస్తున్న వ్యక్తి 'ఇమామ్'. ఆ కార్యక్రమానికి ఆయన మస్జీద్ పరిసరాలను వాడుకునేవారట. ఎక్కడి దెందులూరు పెద్దింటాయన, ఎక్కడ ఎలాంటి పనిచేయాల్సివచ్చిందో...!

కృష్ణాజిల్లా కైకలూరు నుండి, పశ్చిమగోదావరి జిల్లా ఆకివీడు నుండి, ఇతర ప్రాంతాలనుండి బాతు గుడ్లను ఉత్పత్తిదారులు, మధ్య దళారులు బొంబాయి రైల్వేస్టేషన్‌కు చేర్చేవారు పెద్ద పెద్ద గంపల్లో, గుడ్ల బేరానికి పెద్ద పోటీ వుండేది. గంపలను చేజిక్కించుకోవడానికి కొంత చాకచక్యం కూడా చూపాల్సి వచ్చేది. గంపలను తెచ్చిన వ్యక్తికి షేక్ హ్యాండ్ ఇచ్చినట్లు ఇచ్చి, చేయి-చేయి కలిపినప్పుడు పైన రుమాలు వేసి చేతులను కప్పేవారట తిలక్‌గారు. తన చేతి వేలితో, అతని చేతి మీద సైగల ద్వారా బేరం కుదుర్చుకుని, అలా కొన్న గుడ్లను బేకరీలకు, ఇరానీ హోటళ్లకు ఉదయం పది గంటలలోపే సరఫరా చేసి పని ముగించుకునేవారు ఆ రోజుకు - ఇక ఆ తర్వాత, షరా మామూలే.

ఓ పర్యాయం గుడ్లను ఓ బజారులోని బేకరీలో అమ్ముతుండగా అకస్మాతుగా మత కలహాలు చేలరేగాయట. ఫలితంగా రెండు మూడు రోజుల వరకు అక్కడక్కడ తలదాచుకుని ఆ తర్వాత ఇంటికి చేరుకున్న తిలక్‌ను చూసి విలపించిందట ఆయన మేనత్తగారు. తల్లి కన్నా మిన్నయిన అమెగారంటే తిలక్‌గారికి ఎంతో గౌరవం.

ఇదిలా ఉండగా. ఉద్యమాల్లో చురుగ్గా పాల్గొంటున్న తిలక్‌గారు బాగా పాడతారన్న పేరు కూడా తెచ్చుకున్నారు. మీటింగులు ఏర్పాటు చేయటం, నిర్వహించటంలో ఆయన కార్య దక్షతను గమనించుతున్న పెద్దలు ఆయన్ను "టాస్క్ మాస్టర్" అని పిలవటం మొదలెట్టారు బొంబాయిలోని తెలుగు కార్మికులు నివసిస్తున్న వాడల్లో ఆయన గొంతెత్తి "లేవరా.. లేవరా.. కార్మికుడా..." అని పాడిన పాటను గుర్తు చేసుకున్నారు తిలక్. మీటింగులు జరుగుతున్నప్పుడు, గిట్టనివారు, ఇళ్ల చాటునుండి రాళ్లు రువ్విన సందర్భాలు ఎన్నో వున్నాయన్నారు. రాళ్ల బారి నుండి రక్షించుకోడానికి, మీటింగులకు వెళ్లేటపుడు తమ వెంట మడత కుర్చీలను తీసుకెళ్లేవారు. ఎందుకంటే వాటిని మడిచి తలపై పెట్టుకోవడానికి జవాబిచ్చారు.

కమ్యూనిస్ట్ అగ్రనాయకులైన కామ్రేడ్ బి. టి. రణదివే, విమలా రణదివే, వైద్య, అధికారి.. లాంటి వారితో పాటు కానూరు రామానంద చౌదరి (కె. ఎల్. ఎన్. ప్రసాద్ సోదరుడు), అట్లూరి జయరామ్, రమేష్ చంద్రలతో తిలక్ తన సాన్నిహిత్యాన్ని గుర్తుచేసుకున్నారు. అందరికన్నా ఆయన గొప్పగా చెప్పుకున్నది మొహనకుమారమంగళంతో తనకు ఏర్పడ్డ పరిచయం.

కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆ రోజుల్లో ప్రచురిస్తుండే "పీపుల్స్ వార్" అనే పత్రికకు పేపర్‌ బోయ్‌గా పనిచేశారు తిలక్. పి. సి. జోషిగారో లేక అధికారిగారో అప్పట్లో ఆ పత్రికకు ఎడిటర్‌గా పనిచేసేవారట. బొంబాయి కమ్యూనిస్టు పార్టీకి చెందిన సెంట్రల్ స్క్వాడ్‌లో పనిచేసే వారందరూ ఇలా ఏదో ఒక పార్టీ కార్యకలాపాలలో పాల్గొనడం ఆనవాయితీ అప్పుడు. అదో డ్యూటీగా భావించే వారందరూ. అయితే అంతో-ఇంతో పైకం కూడా లభించేది తద్వారా తిలక్‌గారికి. దాంతో తన "చాయ్" ఖర్చులు వెళ్లే వట.

అప్పట్లో మొహన్‌కుమార్ మంగళంతో ఏర్పడ్డ పరిచయం పెరిగి, ఆయన తండ్రి డాక్టర్ సుబ్బరాయన్ గారితో సాన్నిహిత్యానికి దారి తీసింది. మద్రాసులో ఆయన గారింట్లో అ తర్వాత కాలంలో అజ్ఞాత కార్యక్రమాలు నిర్వహించడానికి ఆ పరిచయాలు ఉపయోగపడ్డాయని గుర్తుచేసుకున్నారు తిలక్.

సెంట్రల్ స్క్వాడ్‌లో పనిచేస్తున్న రోజుల్లోనే, ప్రపంచ శాంతి సంస్థకు దీర్ఘకాలం పనిచేసిన రమేష్ చంద్రగారితో కూడా పరిచయం కలిగింది తిలక్ గారికి.

తనకు కమ్యూనిస్టు పార్టితో ఉన్న సంబంధాలను, దిన ఖర్చులకు తాను చేస్తున్న అరకొరా పనులను ఏనాడూ మేనమామ ప్రసాద్‌గారికీ, మేనత్త గారికీ తెలియకుండా జాగ్రత్తపడ్డారు తిలక్. బొంబాయి డాక్‌యార్డ్ లో తానున్న రోజుల్లో తలెత్తిన "నేవీ విప్లవం" సందర్భంగా తన వంతు పాత్రను గూడా నెమరేసుకున్నారు తిలక్.

జ్ఞాపకాల ఊపిరితో మద్రాసు చేరుకున్నాను అన్నారాయన. (ఇంకా వుంది)