అంబేద్కర్ ఉద్యమం, సంస్కృతి ... వాటికి మనం వారసులం వనం జ్వాలా నరసింహారావు

 అంబేద్కర్ ఉద్యమం, సంస్కృతి ... వాటికి మనం వారసులం

వనం జ్వాలా నరసింహారావు

మనతెలంగాణ దినపత్రిక (14-04-2023)

డాక్టర్‌ బీఆర్‌ అంబేద్కర్ జయంతిని పురస్కరించుకొని హైదరాబాద్ నగరంలోని బుద్ధ పూర్ణిమ ప్రాజెక్టు పరిధిలో ఏర్పాటు చేసిన ఆ మహనీయుడి భారీ విగ్రహాన్ని ఈ రోజు రాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రి కల్వకుంట్ల చంద్రశేఖర్ రావు ఆవిష్కరించనున్నారు. ఈ నేపధ్యంలో, సుమారు మూడున్నర దశాబ్దాల క్రితం, నేను అప్పటి ఉమ్మడి అంధ్రప్రదేశ్ గవర్నర్ స్వర్గీయ కుముద్ బెన్ జోషి అధ్యక్షతన గ్రామీణాభివృద్ధి కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్న చేతన అనే స్వచ్చంద సంస్థలో పాలనాదికారిగా పనిచేస్తున్నప్పుడు, గవర్నర్ కార్యదర్శిగా పనిచేస్తున్న ప్రముఖ ఐఏఎస్ అధికారి స్వర్గీయ డాక్టర్ వి. చంద్రమౌళి ఆంగ్లంలో రాసిన బీఆర్ అంబేద్కర్ సంక్షిప్త జీవిత చరిత్రను తెలుగులోకి అనువాదం చేసే అవకాశం కలిగింది. ఆ పుస్తకం ముద్రించిన సంవత్సరం 1990 లో భారత ప్రభుత్వం అంబేద్కర్ కు ఆయన మరణానంతరం, భారతదేశంలో పౌరులకు అందే అత్యుత్తమ పురస్కారం, భారతరత్న ఇచ్చి గౌరవించింది. ఆ గౌరవాన్ని అందుకున్న 22 వ వ్యక్తి ఆయన.

ఆ పుస్తకాన్ని ఆంగ్లంలో రాసేనాటికి రచయిత స్వర్గీయ డాక్టర్ వి. చంద్రమౌళి, అప్పటికే విద్యా పరిపాలనా రంగాలలో సుమారు 30 సంవత్సరాల జీవితానుభవంలో సమాజంలోని బలహీన వర్గాలవారికి చెందినవారితో, అందులోనూ ప్రత్యేకించి, షెడ్యూల్డ్ కులాలు, షెడ్యూల్డ్ తెగల వారితో స్వేచ్చగా, కలిమిడిగా తిరిగే సదవకాశం విరివిగా లభించింది. అలా పరిచయం కలిగి, క్రమేపీ ఆయనకు వ్యక్తిగత స్నేహితులుగా, వివిధ రంగాలకు చెందిన పలువురు, చంద్రమౌళిగారికి చాలా విషయాలలో స్ఫూర్తిని కలిగించారు. ఇదే విషయాన్ని తన ముందుమాటలో వ్యక్తంచేసిన చంద్రమౌళిగారు, తన ఉద్యోగరీత్యా ఎందరో నిరుద్యోగ విద్యావేత్తలను, నిరక్షరాస్యులను, మారుమూల కుగ్రామాలలో జీవిస్తున్న భూమిలేని పేదవారిని, అనేక సందర్భాలలో కలిసిన వందలాది సన్నివేశాలను జ్ఞప్తికి తెచ్చుకున్నారు. అలా, పల్లె ప్రాంతాలలోని షెడ్యూల్డ్ కులాలవారితో తనకున్న 30 సంవత్సరాల అనుబంధం వల్ల కలిగిన అనుభవంతో ఆయన నిష్కర్షగా చెప్పిన ఒకేఒక్కమాట ‘ఈ కులాల వారందరినీ ఐక్యంగా వుంచే ఒకేఒక భాతృత్వ బంధం, కులం, భాష, మతం కాదు....బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ నిర్మించిన ఉద్యమానికి, సంస్కృతికి, చెందిన వారిమనే భావన మాత్రమే వారిలో సోదర భావం పెంపొందించింది’. సర్వమానవ సౌభ్రాతృత్వం, లక్షలాదిమంది శ్రామికులకు, బలహీన వర్గాలవారికి, ఆర్ధిక స్వాతంత్ర్యం లభించాలన్న అంబేద్కర్ మహాశయుడి ఆశయం నెరవేరాలని చంద్రమౌళిగారు తన ముందుమాట ముగించారు.

అప్పటి రెవెన్యూశాఖ ముఖ్యకార్యదర్శి, తదనంతరం పార్లమెంటు సభ్యులు, స్వర్గీయ కెఎస్ఆర్ మూర్తిగారు, పుస్తకపరిచయం చేస్తూ, అంబేద్కర్ సిద్ధాంతాలను, ఆలోచనలను, సరళమైన భాషలో గ్రంధస్థం చేయడం ద్వారా చంద్రమౌళి ఒక మహత్తర కార్యాన్ని నేరవేర్చాడని అన్నారు. అలాగే, అంబేద్కర్ వెలిబుచ్చిన కొన్ని ఆసక్తికరమైన విషయాలను పేర్కొన్నారు. ఉదాహరణకు, బ్యూరోక్రసీ (ఆయనగారి మాటల్లో పెత్తందారీతనం), దానిపాత్ర గురించి అంబేద్కర్ అభిప్రాయాలను తెలియచేస్తూ, ‘బలహీన వర్గాల వారికి రాజ్యాంగపరంగా నిర్దేశించిన సౌకర్యాలను అందించడానికి అంకితభావంకల అధికారులు అవసరం’ అన్నారు. ‘అంబేద్కర్ జాతీయవాదికాదని, కేవలం షెడ్యూల్డ్ కులాల వారి సమస్యలకే తన సమయాన్ని వెచ్చించారని’ తరచుగా కొందరు విమర్శిస్తారని, అది నిజం కాదని, ‘అస్పృశ్యతా నిర్మూలన, దారిద్ర్య నివారణ, స్వేచ్చాసమానతలు, భ్రాతృత్వ స్థాపన లాంటివి తన ప్రధాన అంశాలు ఐనప్పటికీ, మహిళా సమస్యలు, దేశంలో వారు నిర్వహించాల్సిన పాత్ర, కేంద్రప్రభుత్వ పాత్ర, మెజారిటీ వర్గాలు, మైనార్టీల విషయంలో నిర్వర్తించాల్సిన పాత్ర పట్ల కూడా ఆయన ఎనలేని కృషి చేశారు’ అని మూర్తిగారు అన్నారు.

షెడ్యూల్డ్ కులాల రాజకీయ అధికారాలు భారత చరిత్రలో ప్రప్రధమంగా వర్తింపచేసిన ఒప్పందానికి రూపకల్పన చేసిన ఘనుడు అంబేద్కర్ అనీ, దేశాపరిపాలనా యంత్రాంగంలో అంటరానివారని పిలువబడిన వారికి ఒక ఉన్నత స్థానాన్ని, విలువను కలిగించిన ఘనత అంబేద్కర్ కే దక్కిందని, తాను పడిన శ్రమ, సలిపిన పోరాటాల వల్ల లభించిన ఫలితాలకు పరిపూర్ణమైన రూపురేఖలను దిద్దే అవకాశం లేకుండానే అంబేద్కర్ అస్తమించడం దురదృష్టకరమనే విషయం పుస్తకం చదివితే తెలుస్తుంది. ‘అంబేద్కర్ ఏవిధమైన నిరంకుశత్వాన్ని కూడా సహించలేదు. ప్రజాస్వామ్యంలో నిరంకుశత్వానికి అంబేద్కర్ పూర్తి వ్యతిరేకి’ అన్నారు కెఎస్ఆర్ మూర్తిగారు.

చంద్రమౌళి గారి పుస్తకంలో అంబేద్కర్ మహాశయుడిని గురించి ఆయన విశ్లేషణ అధ్యయనపరంగా ఆసక్తికరంగా వుంటుంది. ఆర్త్యసమాజ స్థాపకుడు స్వామీ దయానంద సరస్వతి; సంస్కరణల ఉద్యమానికి తలమానికమైన బ్రహ్మసమాజ స్థాపకుడు రాజారామ్మోహన్ రాయ్; ఆర్ధిక, రాజకీయ, సాంఘిక, మానవతా ధర్మాలను సమ్మిళితం చేసి చాటి చెప్పిన మహోద్యమకర్త స్వామీ వివేకానంద; వివేకానందుడి భోధనల వల్ల ప్రభావితులైన తిలక్, గాంధీ లాంటి వారి సర్వమానవ సౌభ్రాతృత్వాన్ని ఇనుమడింపచేసే భావమే అంబేద్కర్ జీవితానికి ఆదర్శవంతమైంది. స్వేచ్చా స్వాతంత్ర్యాల కోసం పోరాడిన అబ్రహాంలింకన్, మార్టిన్ లూథర్ కింగ్ లాంటి ప్రపంచ నాయకుల కోవకు చెందిన అంబేద్కర్ భారతీయులకు పూజ్యనీయుడు, ఆదర్శప్రాయుడు, గౌరవనీయుడు.

చంద్రమౌళిగారి పుస్తకంలో మరో ఆసక్తికరమైన విషయం, భీమారావ్ రామ్ జీ ఎలా తన పేరు పక్కన అంబేద్కర్ చేర్చుకున్నాడనే విషయం. ప్రాధమిక విద్యాభ్యాసం తరువాత అంబేద్కర్ సతారాలోని ఉన్నత పాఠశాలలో చదువుతున్నప్పుడు, సాంఘికంగా వెనుకబడిన కులాలవారిని మిగతా విద్యార్థుల నుండి వేరు చేసి దూరంగా కూర్చోబెట్టేవారు. వీరి పెన్నులు, పుస్తకాలు కూడా అగ్రకులాలవారు తాకేవారు కాదు. బాలుడైన అంబేద్కర్ కు (భీమారావ్ రామ్ జీ) ఈ చెడు అనుభవాలు నిరాశామేఘాలయ్యాయి. సరిగ్గా అదేసమయంలో బ్రాహ్మణ కులానికి చెందిన ఒక అధ్యాపకుడు ఆయనకు అండగా నిలిచాడు. అతడివల్ల ప్రభావితుడైన భీమారావ్ రామ్ జీ, ఆ అధ్యాపకుడి పట్ల తనకు గల ప్రేమకు, కృతజ్ఞతకు, ఆయన ఇంటి పేరైన అంబేద్కర్ ను తనపేరులో చేర్చుకున్నాడు. అంబేద్కర్ చదువు విషయంలో ఆ అధ్యాపకుడు ఎంతగానో తోడ్పడమే కాకుండా, అంబేద్కర్ ఒక సంఘ సంస్కర్తగా రూపుదిద్దుకోవడానికి తనవంతు పునాదులు వేశాడు.

సామాజిక బహిష్కరణ, సాంఘిక వివక్ష అనే భూతాలు, ఒకసారి తన సోదరుడితో కలిసి తండ్రి ఉద్యోగం చేస్తున్న గ్రామానికి రైలుదిగి, ఎద్దులబండి ఎక్కిపోయేటప్పుడు అంబేద్కర్ కు ప్రస్ఫుటంగా అనుభవంలోకి వచ్చాయి. తీవ్రంగా మనసు గాయపడ్డది. పిన్నవయస్కుడైన అంబేద్కర్, ఆ క్షణంలోనే అంటరానితనం అనే భూతాన్ని రూపుమాపాలనీ, అణగతొక్కబడిన వర్గాల ప్రజల ఉద్ధరణకు తన జీవితం అంకితం చేయాలనీ, నిర్ణయించుకున్నాడు. ఫలితంగా అంబేద్కర్ తన అంటరానితన నిర్మూలనా పోరాటాన్ని గ్రామాల నుండి పట్టణాలకు, ఆ తరువాత రాజ్యంగ నిర్మాణంలో చొప్పించేలా కృషి చేసేంతవరకూ కొనసాగింది.

అంబేద్కర్ కుటుంబం బొంబాయికి తరలి వెళ్లిన తరువాత అక్కడి ఉన్నత పాఠశాలలో చేరినప్పుడు, సెలవు దినాలలో ఇంటిపక్కన వున్న తోటకు పోయేవాడు. సాంఘిక విప్లవకారుడు, మరాఠీ రచయిత, తన రచనల ద్వారా, ఉపన్యాసాల ద్వారా సంస్కరణ ఉద్యమాన్ని చేపట్టిన వ్యక్తి, క్రిష్ణజీ అర్జున్ కెలూస్కర్ అనే అధ్యాపకుడు కూడా ఆ తోటలోకి తరచు వచ్చేవాడు. అతడు కులానికి బ్రాహ్మణుడైనా, అట్టడుగున నలిగిపోతున్న వర్గాల ప్రజలకు చేయూతనిచ్చి, తన శక్తిమేరకు పైకి లేవనెత్తాలని, దీక్షబూనిన మనసున్న మంచి వ్యక్తి. క్రిష్ణజీ అర్జున్ కెలూస్కర్ తో పరిచయం అయిన తరువాత అంబేద్కర్ కు ఆయన ఒక మంచి మిత్రుడిగా, తత్వజ్ఞుడిగా తోడ్పడ్డాడు. అతడిచ్చిన గౌతమ బుద్ధుడి జీవిత చరిత్రను చదివిన అంబేద్కర్ బౌద్ధమతంవైపు ఆకర్షితుడయ్యాడు.

పాఠశాల విద్యను అభ్యసించే రోజుల్లోనే ఒక సంస్కృత భాషా బోధకుడి ద్వారా ఆ భాషను, అంతకు ముందే పర్షియన్ భాషను నేర్చుకున్నాడు అంబేద్కర్. బరోడా మహారాజైన సాయాజీరావు, అర్హతకల షెడ్యూల్డ్ కులాల విద్యార్థి ఉన్నత విద్యకు ఆర్ధిక సహాయం చేస్తామని చేసిన ప్రకటనకు స్పందించిన క్రిష్ణజీ అర్జున్ కెలూస్కర్, అంబేద్కర్ గురించి సిఫార్సు చేస్తూ ఆయనకు లేఖ రాయడం, 1921వ సంవత్సరంలో పట్టా తీసుకోగానే మహారాజు ఆయన్ను రాష్ట్ర సాయుధ బలగాలకు సంబంధించిన వ్యవహారాలు చూసే పౌర ఉద్యోగంలో నియమించడం జరిగింది. తండ్రి మరణించిన తరువాత అంబేద్కర్ ఆ ఉద్యోగాన్ని వదిలిపెట్టాడు. కొంతకాలం నిరుద్యోగిగా వున్న అంబేద్కర్ మళ్లీ బరోడా మహారాజు సహాయంతో, తిరిగిరాగానే బరోడా రాష్ట్రంలో పది సంవత్సరాలు ఉద్యోగం చేయాలన్న నిబంధనతో, 1913వ సంవత్సరంలో ఉన్నత విద్యను అభ్యసించడానికి, సముద్రమార్గాన న్యూయార్క్ నగరానికి బయల్దేరాడు.

1915వ సంవత్సరంలో కొలంబియా విశ్వ విద్యాలయం అంబేద్కర్ కు ‘మాస్టర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్’ పట్టాను ప్రదానం చేసింది. అతడి పరిశోధనలో భాగంగా ‘పురాతన జాతీయ వాణిజ్యం’ అనే పరిశోధనాత్మక వ్యాసం, ఆ తరువాత ‘భారతదేశంలో కులాలు’ అనే మరో పరిశోధనాత్మక వ్యాసం రాశారు అంబేద్కర్. 1916వ సంవత్సరంలో అంబేద్కర్ రాసిన ‘భారత జాతీయ ఆదాయం’ అనే పరిశోధనాత్మక వ్యాసానికి కొలంబియా విశ్వ విద్యాలయం ఆయనకు డాక్టరేట్ ఇచ్చి సన్మానించారు. అదే సంవత్సరం అంబేద్కర్ ‘లండన్ స్కూల్ ఆఫ్ ఎకనామిక్స్’ లో చేరాడు. బ్రిటీష్ మ్యూజియంలో కూర్చుని నిరంతరం పుస్తక పఠనం చేసేవాడు. ‘రూపాయి సమస్య’ అనే అతడి పరిశోధనాత్మక వ్యాసానికి ‘లండన్ స్కూల్ ఆఫ్ ఎకనామిక్స్’ నుండి కూడా డాక్టరేట్ సంపాదించాడు.

భారతదేశానికి తిరిగొచ్చిన అంబేద్కర్ ను బరోడా మహారాజు రాష్ట్ర ఆర్ధిక శాఖామంత్రిగా నియమించడం ఎందరినో అప్పట్లో ఆశ్చర్యానికి గురిచేసింది. అయితే బరోడాలో అంబేద్కర్ బహిరంగంగానే ఎదుర్కోవాల్సి వచ్చిన అవమానాలకు, వివక్షకు, అప్పట్లో చేసేదేమీలేక, వేరే మార్గం లేక, తనకు బరోడా మహారాజు చేసిన సహాయానికి కృతజ్ఞతలు తెలియచేస్తూ, తన పదవికి రాజీనామా చేసి, అజ్ఞాతంగా బొంబాయికి చేరుకున్నాడు.

ఇక ఆ క్షణమే అంబేద్కర్ ఒక దృఢ నిశ్చయానికి వచ్చాడు. తన పాశ్చాత్య విద్యవల్ల, ఉన్నత పట్టాలవల్ల, తనకు కాని, దేశానికి కాని, ఎలాంటి ప్రయోజనం లేదని, సామాజిక సమస్యలకు రాజకీయ పరిష్కారం ఒక్కటే సాధనం అనీ, గ్రహించాడు. ఆ దిశగా అడుగు వేసే ముందర, పాశ్చాత్య విద్యతో కష్టపడి సంపాదించుకున్న ఉన్నత అర్హతలను విస్మరించి, న్యూయార్క్ నగరంలో స్నేహితులైన పారశీ స్నేహితుడి సంస్థలో గుమాస్తాగా పనిచేశాడు కొంతకాలం. అదే సమయంలో, తనకు లభించిన ఒక అవకాశం వల్ల ‘డిస్దేన్ హోమ్ కాలేజ్ ఆఫ్ బాంబే’ లో ఆర్ధిక శాస్త్ర ఆచార్యుడుగా ఉద్యోగంలో చేరాడు. అక్కడ పనిచేస్తున్న రోజుల్లో, యువతలో మార్పును సాధించాలన్న అంబేద్కర్ ఆకాంక్షను గురించి తెలుసుకున్న కొల్కార్ మహారాజా, ‘లీడర్ ఆఫ్ ద డంబ్’ అనే మాసపత్రికను నడపడానికి ఆర్ధిక సహాయం చేయడానికి ముందుకు వచ్చాడు. ప్రతి సంచిక అణగారిన తరగతులవారి సమస్యల గురించి, స్వేచ్చ, స్వాతంత్ర్యం, సౌభ్రాతృత్వాన్ని గురించి, వాటిని సాధించే మార్గాల గురించి, అంటరానితనం నిర్మూలన గురించి, పౌరహక్కుల పరిరక్షణ లంతో అంశాల గురించి చర్చించేది.

ఆ తరువాత అంబేద్కర్ ఉన్నత విద్యకోసం మళ్లీ లండన్ వెళ్లాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. లండన్ విశ్వవిద్యాలయం నుండి ఎంఎస్సీ పట్టా, రెండు సంవత్సరాల తరువాత న్యాయ శాస్త్రం చదివి బారిష్టర్ అయ్యాడు అంబేద్కర్. న్యాయవాద వృత్తి అంబేద్కర్ జీవితంలో ఒక నూతనాధ్యాయానికి శ్రీకారం చుట్టింది. కొన్నాళ్లకు లండన్ లో జరిగే రౌండ్ టేబుల్ సమావేశానికి పాల్గొనడానికి ఎంపిక కాబడ్డ భారతీయుల్లో అంబేద్కర్ ఒకరు. ఆ సమావేశం అనంతరం గాంధీ, అంబేద్కర్ స్నేహితులయ్యారు.

ఇక ఆ తరువాత స్వాతంత్రోద్యంలో పాల్గొన్న అంబేద్కర్ అంచెలంచెలుగా ముందుకు సాగుతూ, భారతదేశం ఎదుర్కుంటున్న అనేక న్యాయమైన, చట్టపరమైన, రాజ్యాంగ సంబంధమైన విషయాలలో దిక్సూచిగా వుంటూ, తనదైన ప్రత్యేకత సంతరించుకున్న ఆలోచనా ధోరణితో, ‘భారత రాజ్యంగ నిర్మాణ పితగా’ విశ్వ విఖ్యాతి గాంచాడు. అంతటి మహనీయుడి 132వ  జయంతి సందర్భంగా 125 అడుగుల భారీ విగ్రహాన్ని ఈ రోజు సీఎం కేసీఆర్‌ ఆవిష్కరించడం అంబేద్కర్ కు ఘనమైన నివాళి.