నారదుడు ప్రాచీనబర్హికి చెప్పిన పురంజనోపాఖ్యానం ..... శ్రీ మహాభాగవత కథ-18 : వనం జ్వాలా నరసింహారావు

 నారదుడు ప్రాచీనబర్హికి చెప్పిన పురంజనోపాఖ్యానం

 శ్రీ మహాభాగవత కథ-18

వనం జ్వాలా నరసింహారావు

సూర్యదినపత్రిక (13-01-2025) 

కంII చదివెడిది భాగవతమిది, 

చదివించును కృష్ణు, డమృతఝరి పోతనయున్

చదివినను ముక్తి కలుగును, 

చదివెద నిర్విఘ్నరీతి ‘జ్వాలా’ మతినై 

ఒకనాడు, ఏదైనా గొప్ప మహత్కార్యం చేయాలన్న తలంపుతో వున్న మహారాజు ప్రాచీనబర్హి దగ్గరికి నారదుడు వచ్చాడు. వచ్చి, ఏ శుభాన్ని కోరి మహత్కార్యం చేయాలనుకుంటున్నాడని ప్రాచీనబర్హిని ప్రశ్నించాడు. మోక్షస్థితిని తెలుసుకోవడానికి తనకు జ్ఞానోపదేశం చేయమని నారదుడిని అడిగాడు ప్రాచీనబర్హి. సంసార చక్రంలో పరిభ్రమించే తన లాంటివాడు మోక్షపదాన్ని పొందలేడు అని కూడా అంటాడు. అప్పుడు నారదుడు, యజ్జాలలో ఆయన చంపిన జంతువులు వేలసంఖ్యలో వున్నాయనీ, అవన్నీ ఆయన కసాయితనాన్ని స్మరిస్తూ, ఆయన ఎప్పుడైతే పరలోకం చేరుతాడో అప్పుడు ఆయన్ను హింసించడానికి ఎదురుచూస్తున్నాయనీ, ఆ ఆపద నుండి దాటడానికి ఒక ఇతిహాసాన్ని చెప్తాననీ అంటూ పురంజనోపాఖ్యానం చెప్పాడు. 

  పూర్వకాలంలో పురంజునుడనే రాజుండేవాడు. అతడికి జ్ఞానంతో కూడిన ప్రవర్తన కల విజ్ఞాతుడనే స్నేహితుడున్నాడు. తనకు అనుకూలమైన పురం కొరకు స్నేహితుడితో కలిసి పురంజనుడు భూమండలమంతా తిరిగాడు. భోగవతి లాంటి ఒక పురాన్ని చూశాడు ఒకనాడు. అది గోపురాలతో, ప్రాకారాలతో, బురుజులతో, కందకాలతో.....ఇలా రకరకాల సౌకర్యాలతో, సర్వలక్షణాలు కల నాగుల నివాస పట్టణమైన భోగవతి లాగా వున్నది. ఆ పురానికి వెలుపల అందమైన ఒక ఉద్యానవనం వున్నది. అందులో సరస్సులున్నాయి. ఆ ఉద్యానవనంలో పురంజనుడు ఒక అందమైన యువతిని అనుచరగణంతో సహా చూశాడు. ఆమె ఎవరని, ఆమె పేరేమిటని, తండ్రి ఎవరని, ఆమెను అనుసరిస్తున్న వున్న పదకొండు మంది సేవకులు ఎవరని, ఆమె ఈ వనంలోకి రావడానికి కారణం ఏమిటని, ఆమె ముందు నడుస్తున్న పాము ఎవరని ప్రశ్నించాడు పురంజనుడు. తనను ప్రేమించమని కూడా అడిగాడు.       

తనకు తన తండ్రి ఎవరో, తన కులం ఏమిటో, పేరేమిటో, తానున్న ఈ పురం పేరేమిటో, దాన్ని నిర్మించిన వాడెవరో తెలియదనీ, తన వెంట వున్నవాళ్లు తన సఖులని, చెలికత్తెలని, ఆ పాము తను నిద్రించేటప్పుడు  పురాన్ని పాలిస్తుందని అన్నది ఆ యువతి జవాబుగా. తన భాగ్యవశాన పురంజనుడు అక్కడికి వచ్చాడని, ఆ పురాన్ని స్వీకరించి పాలించమని, తాను సమకూర్చే కోరికలన్నిటినీ నూరేళ్లు అనుభవించమని అన్నది. పురంజనుడు లాంటివాడిని తనలాంటి కన్య తప్పక వరిస్తుందని చెప్పింది. ఆ పద్మాక్షిని పురంజనుడు తక్షణమే వరించాడు. ఆ పురంలోకి ప్రవేశించి ధన్యుడయ్యాడు. వంద సంవత్స్రరాలు సమస్త సౌక్యాలను అనుభవించాడు. ఆ పురానికి వున్న మొత్తం తొమ్మిది ద్వారాల అధిపతులకు, తూర్పున వున్న అయిదు ద్వారాల అధిపతులకు మహాధిపతి పురంజనుడే. ఆయా ద్వారాల ద్వారా రకరకాల విషయాలను పొందుతాడు. 

అతడి నగరంలో నిర్వాక్కు, పేశస్కరుడు అనే ఇద్దరు గుడ్డివాళ్లున్నారు. వాళ్ల సాయంతో ఆయన గమనం, కరణం అనే పనుల్ని నెరవేర్చుకుంటాడు. అంతఃపురంలోకి వెళ్లేటప్పుడు విషూచీ అనే ఆమెతో కలిసి భార్యాపుత్రుల వల్ల కలిగే మోహప్రసాద హర్షాలను పొందుతాడు. ఇలా పురంజనుడు కామాసక్తుడై, ’బుద్ధ’ అనే పట్టమహిషి వల్ల వంచించ బడ్దాడు. ఆమె పురంజనుడు ఏది చేస్తే అది చేస్తుంది. తింటే తింటుంది, తాగితే తాగుతుంది, నడిస్తే నడుస్తుంది. అలా పురంజనుడు తన నిజస్వరూపాన్ని ఎడబాసి, పట్టమహిషి వల్ల మోసపోయి, జ్ఞానం కోల్పోయి, ఆ పురంలో కాపురం వున్నాడు. అలా కొన్నాళ్లు గడిచాక ఒకనాడు ధనస్సు, బాణాలు ధరించి సైన్యంతో కలిసి వేగంగా బయల్దేరి, పురాన్ని వదిలి, పంచవ్రస్తం అనే అడవికి వెళ్లి, పట్టమహిషిని విడిచి, మదంతో సంచరించాడు. మృగాలను దయాహీనుడై వధించాడు. వేటాడింది తన ఆహారం కోసం కాదు, కేవలం వినోదం కోసం చేసిన రాక్షస క్రీడ. జ్ఞానియైన విద్వాంసుడు చేయతగని హింసను చేసి, నియమాన్ని ఉల్లంఘించి, దుస్సహంగా వేటాడి, అలసిపోయి మందిరానికి వెళ్లాడు. 

బడలిక తీరేదాకా నిద్రపోయాడు పురంజనుడు. 

మళ్లీ తన ప్రియురాలైన పట్టమహిషి మీద మనసుపడ్డాడు. భార్య కనిపించక పోయేసరికి అంతఃపుర స్త్రీలను ఆమె గురించి అడిగాడు. కిందపడి పొర్లాడుతూ, ప్రణయ కోపం నటిస్తూ పడుకున్న భార్యను చూపించారు వారు. ఆమెను దగ్గరికి తీసి ఓదార్చాడు. అనునయించాడు. ఆమె కోపాన్ని వీడి అలంకరించుకుని భర్తను చేరింది. ఇద్దరూ శృంగారంలో రాత్రిపగలు అనే తేడా లేకుండా, విచక్షణా జ్ఞానాన్ని కోల్పోయి గడిపి, ఆయువు క్షీణిస్తున్నదన్న సంగతి కూడా తెలుసుకోలేకపోయారు. పురంజనుడు ఒళ్లు మరిచిపోయి జీవితాన్ని గడిపాడు. అతడి నవయవ్వన కాలమంతా అరక్షణం లాగా గతించి పోయింది. పదకొండు వందలమంది కొడుకులను, నూటపదిమంది కూతుళ్లను కన్నారు వారిద్దరు. అతడి ఆయుష్షులో సగభాగం తరిగిపోయింది. కుమారులకు, కుమార్తెలకు వివాహం చేశాడు. వారికి ఒక్కొక్కరికి వందమంది చొప్పున కొడుకులు పుట్టి వంశాభివృద్ధి చెందింది. 

ఆ తరువాత నిష్ఠగా యజ్ఞదీక్ష వహించి, అనేక యజ్ఞాలు చేశాడు పురంజనుడు. ప్రాచీనబర్హి లాగానే యజ్ఞాలకోసం వేలాది పశువులను చంపాడు. తనకు హితాన్ని కలిగించే కర్మల పట్ల ఏమాత్రం శ్రద్ధ వహించలేదు. అప్పుడు చండవేగుడు అనే గంధర్వ రాజు పురంజనుడి పురాన్ని చుట్టుముట్టాడు. అతడు ఏమీ చేయలేక చింతాక్రాంతుడై పోయాడు. ఇదిలా వుండగా కాలపుత్రిక అనే ఒక కన్య మైత్రేయుడు తనను వరించడానికి ఒప్పుకోకపోవడంతో కోపించి శపించింది. యవన దేశాధిపతైన భయుడు కూడా ఆమెను తిరస్కరించాడు. ఆమెకు భర్త ఎవరో చెప్తానని అంటూ, తమ్ముడు ప్రజార్వుడుతో కలిసి పురంజనుడి పురాన్ని ముట్టడించాడు.  కాలకన్యక పురంజనుడి పురాన్ని అనుభవించింది. పురంజనుడు ఇష్టం లేకపోయినా ఆ పురాన్ని విడిచి వెళ్లడానికి సిద్ధపడ్దాడు. శక్తిహీనుడైపోయాడు. తన సంతానాన్ని తలచుకుని తపించాడు. తాను మరణిస్తే భార్య అనాథై తన కుమారులను ఎలా కాపాడుతుందో అని దుఃఖించాడు. అలా దుఃఖిస్తున్న పురంజనుడిని తీసుకుపోవడానికి భయుడు వచ్చాడు. అతడిని పశువును కొట్టినట్లు కొట్టి ఈడ్చుకుపోయాడు. అనుచరులంతా ఆయన వెంట వెళ్లారు. ఆయన వున్న పురం పంచభూతాలలో కలిసిపోయింది. చనిపోయి పరలోకం చేరిన పురంజనుడిని యజ్ఞపశువులు మహాకోపంతో వచ్చి గొడ్డళ్లతో నరికాయి. చాలాకాలం పరలోక బాధలు అనుభవించాడు. మరుజన్మలో విదర్భరాజు ఇంట్లో స్త్రీగా జన్మించాడు.    

మలయకేతనుడనే పాండ్యరాజు విదర్భ రాకుమారిని వీర్యశుల్కంగా పొంది వివాహమాడాడు. వారిద్దరికి ఒక కూతురు, ఏడుగురు కొడుకులు జన్మించారు. కొడుకులు ద్రావిడ దేశాధిపతులయ్యారు. ఒక్కొక్కరికి కోటానుకోట్ల కొడుకులు పుట్టారు. మలయకేతుడి కుమార్తె అగస్త్యుడిని పెళ్లిచేసుకుంది. మలయకేతు భూమండలాన్ని తన కొడుకులకు ఇచ్చి భార్య వైదర్భి సమేతంగా కులపర్వతానికి వెళ్లి వెయ్యి దివ్య సంవత్స్రాలు తపస్సు చేశాడు. చివరకు ప్రాణాలు త్యజించాడు. వైదర్భి విలపించింది. సహగమనం చేయడానికి సిద్ధపడింది. అప్పుడొక విజ్ఞానస్వరూపుడైన బ్రాహ్మణుడు వచ్చి, ఆమెతో, పూర్వ జన్మలో తామిద్దరం హంసలమని, స్నేహితులమని చెప్పాడు. భౌతిక సుఖాల పట్ల ఆసక్తికలిగి వైదర్భి కామినీ నిర్మితమై, ఆయిదు ఆరామాలు, తొమ్మిది వాకిళ్లు, ఒకే పాలకుడు, మూడు చావళ్లు, ఆరు గుంపులు, అయిదు అంగళ్లు, పంచ ప్రకృతులు, స్త్రీయే నాయికా కలిగిన ఒక పురాన్ని చూశావని చెప్పాడు. అలాంటి పురంలో ప్రవేశించినవాడు స్త్రీలమీద ఆధారపడే అజ్ఞాని అనీ, దాంట్లో వైదర్భి ప్రవేశించి, కామినికి చిక్కి, ఆమెతో ఆనందిస్తూ, ఈశ్వరుడిని విస్మరించి, చివరకు వైదర్భిగా పుట్టి దుఃఖాలను అనుభవిస్తున్నాడని చెప్పాడు. ఇలా చెప్పి ఆ బ్రాహ్మణుడు ఇదంతా తన మాయతో కలిపించబడిందని, తామిద్ద్రరం పూర్వం హంసలమని, అతడి తేజోరూపాన్ని తెలుసుకోమని అన్నాడు.

ఇదంతా చెప్పిన నారదుడు పురంజనుడి కథ అనే మిషతో ఆధ్యాత్మ తత్త్వాన్ని ప్రాచీనబర్హికి తెలియచెప్పాను అని అన్నాడు. ప్రాచీనబర్హి దర్భలను భూమండలమంతా పరచి, అహంకారంతో, అవినయంతో ఎన్నో పశువులను చంపాడని, కానీ, కర్మస్వరూపాన్ని, విద్యాస్వరూపాన్ని తెలుసుకోలేకపోయాడని అదేంటో చెప్తాను వినమని అన్నాడు. "ఆ సర్వేశ్వరుడి పట్ల మనస్సును లగ్నం చేసేది ఏదయితే వుందో అదే విద్య. ఆ పరమాత్మయే దేహధారులకు అత్మ. ఈశ్వరుడు. కాబట్టి క్షేమకరమైన ఆశ్రయం నారాయణుడి పాదమూలాలే. ఆ శ్రీమహావిష్ణువే ప్రియాతిప్రియమైన వాడు, సేవించతగ్గవాడు. ఆయనను ఆశ్రయించి సేవించే వారికి అణుమాత్రమైనా దుఃఖం కలగదు. ఆ భగవత్ స్వరూపాన్ని ఎవడు తెలుసుకుంటాడో వాడు విద్వాంసుడు. అతడే గురువు. అతడే హరిస్వరూపం. కాబట్టి సకల జీవులకు ఆశ్రయమైన ఈశ్వరుడిని భజించు. సర్వ విధాలా విరక్తిని పొందు. మనస్సే జీవులందరికీ సంసార కారణం. అటువంటి కర్మ వశం వల్ల ఇంద్రియాలలో సంచరించడం జరుగుతుంది. దాన్నే అవిద్య అంటారు. అవిద్య వల్లే అనేక జన్మలు, కర్మ బంధాలు కలుగుతున్నాయి. కాబట్టి అలాంటి అవిద్య తొలగేందుకు లక్ష్మీపతిని భజించు. సృష్టిస్థితిలయకారకుడైన పరమేశ్వరుడిని, పద్మనేత్రుడిని, ఈశ్వరుడిని ధ్యానించు. సర్వజగత్తును భగత్ స్వరూపంగా అర్థం చేసుకుని అతడి పాదపద్మాలను ఆరాధించు". 

ఈ విధంగా, జీవుడు ఈశ్వరుడిని చేరే మార్గాన్ని తెలిపి నారదుడు తన దారిన వెళ్లిపోయాడు. ఆ తరువాత ప్రాచీనబర్హి కొడుకులకు రాజ్యాన్ని అప్పగించి తపస్సు చేసుకునేందుకు కపిల మహాముని ఆశ్రమానికి వెళ్లాడు. అవ్యయానందమైన విష్ణుపదాన్ని పొందాడు.            

(బమ్మెర పోతన శ్రీమహాభాగవతం, రామకృష్ణ మఠం ప్రచురణ ఆధారంగా) 

 A Forthright Leader who called out Delhi Coterie’ 

Vanam Jwala Narasimha Rao

The Hans India (12-01-2025) 

{BLITZ carried his interview prominently in a ‘Center Spread’ titled ‘Channa’s warning to Delhi Congress Coterie: Regional parties are born when national parties fail’, which created political tremors. Quoting Channa Reddy, BLITZ revealed that, ‘the worst enemies of the Congress are not the political opponents on the outside, but inside,’ hinting at ‘the non-political coterie dominance.’ It sowed doubts that ‘Channa Reddy would function with a degree of independence of action.’}-Editor’s Note

Few days after Dr Marri Channa Reddy was sworn in as Chief Minister of Andhra Pradesh, second time, on December 3, 1989, on his suggestion, I went to his Tarnaka Residence to meet him. On seeing me, he asked to draft a message from CM to Indian Medical Association, on the occasion of its Golden Jubilee Celebrations, which I did. ‘INCIPIENT’ was the instant observation of him, when I had shown the draft, though approved it without any changes. Later, I was appointed as Public Relations Officer to Chief Minister. His Masterly Comment ‘INCIPIENT’ was a ‘Learning Lesson in my Life.’ In fact, every word that he pronounces, be it in delivering speech, conversing with media or visitors, giving his points to include in messages etc. was simply astounding and unparalleled.    

For instance, on his becoming APCC-I President, in a seminar organized by me through ‘National Information Services’ platform, on June 3, 1989, he consciously but cautiously, threw a challenge to NTR government that, ‘Let us build up a strategy where every member of a family in the state can be uplifted in a manner that he or she can stand on their own feet and do away with the begging bowls. It is a challenge from our own party and we take it up in the coming elections and ask the people whether self-respect is good or begging is good.’ Dr Reddy was referring to the Rupees two-kilogram rice scheme. 

The first paragraph of the 1989 Elections Congress Manifesto referring to NTR subsidized rice scheme, made it clear that, the Congress Government, while continuing the Scheme benefiting the vulnerable sections, would systematically ‘Weed out Bogus Ration Cards.’ When the draft manifesto prepared by a three-member committee was shown to Channa Reddy, he instantaneously corrected in hardly 15 minutes, and added 16-more points. His thought process was so clear, prompt, and qualitative that, without even lifting the (Special) pen, he wrote them in quick succession. His handwritten manifesto is with me as precious souvenir. 

Channa Reddy’s personal touch depicted in every communication that had his signature. Responding to congratulatory messages to him, on his assumption of office, he replied: ‘It is widely known fact that, I have inherited an administration which is in shambles needing urgent, painstaking and understanding attention to set it work smoothly and usefully. I need your help.’ He thanked Blitz Editor RK Karanjia profusely, in response to his congratulatory message, ‘Had Dr Reddy continued as Governor of Punjab, the situation there would have been different.’ When I informed the news of demise of Darbara Singh, Punjab CM during Channa Reddy tenure, he dictated the condolence message with personal touch. 

Whenever he addresses a public meeting, in his hourlong speech normally, in either Telugu or English or Urdu, all fluently and extempore, Channa Reddy was in the habit of either explaining a policy framework or subtly narrating an anecdote. Once he said that, Himayat Sagar was changed as Rajendra Nagar, when Dr Rajendra Prasad, as the first agricultural minister, came to the campus, as a guest to the Kidwai Cottage. Dr Ready’s style of functioning has always been unique.  

Dr Channa Reddy’s concern and preference to his people over his personal health even in adverse circumstances, was incomparable. This he profoundly exhibited, a fortnight after the coastal belt was hit by a severe cyclone in May, 1990. Dr Reddy despite the urgency for a medical check-up in USA, deferred his departure, though his family members already were in the airport and about to check-in. He stayed back to personally supervise the cyclone relief operations. It was Dr Channa Reddy, who first coined the word ‘National Calamity’ referring to the intensity of coastal belt cyclone. 

Channa Reddy got prepared the first of its kind multi-sectoral and cost effective ‘Cyclone Reconstruction Project Report’ through C Arjuna Rao, Commissioner for Relief and Rehabilitation, and presented to ‘World Bank Team’ that visited Hyderabad. The ‘Team Leader George Russel’ commended the Report. Until he was admitted to the hospital for medical check-up in USA on June 7, 1990, he was absolutely engrossed in obtaining assistance, pursuing with Vice President of the World Bank Moin Qureshi, who in a record time of 2 weeks, sent a 14-member expert team, that toured the state, eventually resulting in obtaining World Bank Loan. Great, it was!!! 

Only few persons with ‘Right Attitude, Skill and Knowledge’ will understand, gauge, and know the ‘Deep Mind’ (weighing up the options, thinking from all angles, and trying to predict rational logical outcomes) of Dr Channa Reddy, on his multifaceted knowledge. An exclusive interview to P Sainath, the then Deputy Editor and Foreign Editor BLITZ, in my presence, on May 1, 1990, on completion of 150 days in office, in the Naxalite dominated Siri Konda Village (Nizamabad District) truly depict this. 

I very well remember the day for two reasons. First, the ‘Remote Area Development Program (RADP)’ was launched on that day. Second, before leaving for Siri Konda, Dr Channa Reddy ‘went out of the way’ to make a special effort, to obtain clearance of my regular appointment file, for the post of Assistant Director in Information and Public Relations Department, by Governor Krishna Kanth, for which he went to Raj Bhavan around 7 AM, to request him personally. That was his exemplary affection and commitment, precisely to his personal staff.

Characteristically, the BLITZ carried his interview, prominently in a ‘Center Spread’ titled ‘Channa’s warning to Delhi Congress Coterie: Regional Parties are born when National Parties Fail’ that depicted volumes creating political tremors. Quoting Channa Reddy BLITZ revealed that, ‘the worst enemies of the Congress are not the political opponents on the outside, but inside’ hinting at ‘the non-political coterie dominance’ creating doubt that ‘Channa Reddy would function with a degree of independence of action.’ He was always in favor of Reviving and Revitalizing Congress Party Organizationally, focusing on the positive side. He said that, common man was not interested in ‘Isms or Ideologies’ but is interested in development.

According to Dr Channa Reddy, ‘Regional Parties are the by-products of the mal-functioning of the National Parties.’ His ‘Signals were complex and demand careful decoding.’ His ‘Ire was not directed against his leader Rajiv Gandhi’ though he was annoyed with influence and interference of ‘New Delhi’s Non-Political Congress Coterie’ some of whom were not even born when Channa Reddy was active in politics. As far back as 1990 (35 years ago) itself, he strongly felt that, ‘the AICC Secretariat, and the AICC Leadership must take note of Modern Requirements.’ ‘His political instincts and boldness are certainly remarkable’ was how Sainath described DR Channa Reddy.

He was very clear on the ‘Danger of the Congress Splitting again then’ and on the speculation on his meeting with Sharad Pawar and Veerendra Patil (in Tirupathi, regarding sharing of River Waters, where I was present) that the Congress Chief Ministers would be asserting themselves visa-a-vis the party high command. ‘Sharad Pawar, Veerendra Patil and myself, cannot really claim to belong to the same generation. But maybe we were all brought up in that same disciplined way,’ Said Channa Reddy. ‘Even when Mahatma Gandhi was there, dissidents opposed the Congress Tickets and other things. But still, Sardar Patel knew where he had to put his hand’ observed Channa Reddy.

‘An Agenda for the Development of Andhra Pradesh,’ dummy book with best of the extempore speeches of Channa Reddy, transliterated, edited, and compiled by me, was released by him in November 1990. Two decades later, Senior High Court Advocate Buggarapu Sitaramiah, former MLA, and an ardent admirer of Dr Channa Reddy, published it. Unfortunately, it was formally not released, but copies reached several admirers of Dr Channa Reddy effortlessly.

(January 13, 2025 is Dr M Channa Reddy’s 106th Birthday)

వర్తమాన రాజకీయాలకు పురాణేతిహాసాల్లో పాఠాలు : వనం జ్వాలానరసింహారావు

 వర్తమాన రాజకీయాలకు పురాణేతిహాసాల్లో పాఠాలు 

వనం జ్వాలానరసింహారావు

మనతెలంగాణ దినపత్రిక (12-01-2025)

‘ఆర్ద్రత’ లో వ్యత్యాసం, మర్యాద చూపించడంలో ‘పక్షపాత మనస్తత్వం’, ‘అయినవారికి ఆకుల్లో కానివారికి కంచాల్లో’ వడ్డించడంలా ప్రవర్తించడంలాంటి వైరుధ్యాలు అధికారంలో వున్న రాజకీయ నాయకులకు సర్వసాధారణం, మానవ నైజం. ఈ ఝాడ్యం క్రమేపీ రాజకీయేతర ప్రముఖులకు కూడా విస్తరిస్తున్నది. ఇది కేవలం, కలియుగం ప్రథమ పాదంలోనే కాదు. యుగయుగాలుగా, యుగాధర్మాలకు అనుగుణంగా జరిగాయి. ప్రభుత్వాధినేతలు నిరంతరం అందుబాటులో, చేరువలో వుండే విషయంలో కానీ; నలుగురు ప్రముఖులున్న చోట, రాజకీయ నాయకులు ఎలా మెసలుకోవాలనే విషయంలో కానీ; ఆదరణ, నిరాదరణ విషయంలో కానీ;  ‘పెద్దలపట్ల చూపాల్సిన గౌరవ మర్యాదలు’ విషయంలో కానీ; ఇలాంటి మరెన్నో విషయాలలో కొన్ని ఆదర్శాలను పాటిస్తే మంచిదేమో! ఆదర్శాల మాట అటుంచి, కనీస మర్యాదలు పాటిస్తే అభిలషణీయమేమో!

విద్యార్థిగా ‘డొమిసియల్’ సర్టిఫికేట్ కొరకు వెళ్లి తహసీల్దార్ ను కలవలేకపోవడం, పలుకుబడిగల ఇతరులు కలుస్తుంటే కళ్లప్పగించి చూడడం, హైదరాబాద్ వచ్చిన కొత్తలో సచివాలయానికి వెళ్తుంటే గేటుదగ్గర నిలిపివేయడం, రేడియో స్టేషన్ కు వెళ్తే లోనికి పోవడానికి అనుమతి లభించకపోవడం, పలువురు ముఖ్యమంత్రులు, వారివారి పద్ధతులలో ఇతరులను కలవడం, లేదా, కలవకపోవడం, గవర్నర్ ను కలవడానికి వచ్చేవారి విషయంలో, సమయపాలనకు పక్కా ప్రణాళిక వుండడం, ఎవరైనా ఎక్కడికైనా వెళ్లినప్పుడు ఒకరు మరొకరికి ఇవ్వాల్సిన గౌరవ మర్యాదలు లాంటి అనేకం, నిజజీవతంలో ప్రత్యక్షంగా అనుభంలోకి వచ్చినప్పుడల్లా, మహాభాగవతంలోని కొన్ని ఘట్టాలు సందర్భోచితంగా గుర్తుకొచ్చాయి, ఇప్పటికీ వస్తుస్తాయి.  

 సనక సనందనాదులు శ్రీహరిని కలవడానికి వైకుంఠధామానికి ఐదేళ్ల బాలురలాగా వెళ్లారనీ, జయ, విజయులు అనే అక్కడ వున్న ద్వారపాలకులు, తమ ఉద్యోగ బాధ్యత నిర్వహణలో భాగంగా వారిని అడ్డుకుని, భూలోకంలో జన్మించమని వారిచ్చిన శాపానికి గురయ్యారనీ పోతన్న (వేదవ్యాస) మహాభాగవతంలో చదివాం. బయట ఈ గొడవ విన్న శ్రీహరి, శ్రీమహాలక్ష్మి సమేతంగా అక్కడికి వచ్చాడు. సనక సనందనాదులకు, వారు కోరుకున్న దర్శనం ఇచ్చారు. తన ద్వారపాలకులను క్షమించమనీ, వీళ్లు భూమ్మీద పుట్టి, కొంతకాలం ఉండి, అచిరకాలంలోనే తన దగ్గరకు తిరిగి వచ్చేవిధంగా అనుమతించమనీ శ్రీహరి అనగానే వారు ఒప్పుకున్నారు. ఈ కథలో సందేశం వుంది. అవి: ఒకరిని కలవాలనుకున్నప్పుడు వెళ్లే విధానం, విధి నిర్వహణ, కాలయాపన జరక్కుండా ఉండేటట్లు కలవడానికి వచ్చినవారిని బయటనే చూసి పంపించడం, సెక్యూరిటీ సిబ్బంది బాధ్యతలు. 

ప్రభుత్వాల సుపరిపాలనకు ఒక గీటురాయి ఎన్నికైన ప్రజాప్రతినిధులు, ప్రజలకు సాధ్యమైనంతవరకు నిరంతరం అందుబాటు (Availability), చేరువ (Accessibility) లో వుండి, సమస్యల్ని సులభంగా చెప్పుకునే అవకాశాన్ని కల్పించగలగడమే. మర్యాదపూర్వకంగా కలవాలనుకునేవారికి, తమతమ సంస్థల కార్యకలాపాలను వివరించాలనుకునేవారికి, తమకు తోచిన సలహాలు (స్వీకరించడం, స్వీకరించక పోవడం వారి ఇష్టం) ఇవ్వదల్చుకున్నవారికి, ఇలా దేనికైనా ఎవరైనా కావచ్చు. అలా వచ్చేవారిని కూడా తప్పక కలవాలి.

ఒకప్పుడు, సత్రయాగాన్ని చూడడానికి బ్రహ్మ, యోగులు, సర్వ దేవతలు, మునీంద్రులు, అగ్నిహోత్రుడు, ఋషులు, ప్రజాపతులు వచ్చారట. దక్షుడు రాకను గమనించిన సభాసదులందరూ మర్యాద పూర్వకంగా లేచి నిల్చున్నారు. బ్రహ్మ, మహేశ్వరులు మాత్రం లేవలేదు. దక్షుడు తండ్రైన బ్రహ్మకు నమస్కరించి, తనను చూసికూడా ఆసనం మీద నుండి దిగని అల్లుడైన శివుడిని శపించినప్పుడు, నందికేశ్వరుడు, దక్షుడిని శపించాడు. ప్రతిగా, భృగు మహార్షి శివుడిని శపించాడు. శివుడు అక్కడినుండి వెళ్లిపోయాడు. దక్షుడికి, ఈశ్వరుడికీ పరస్పర విరోధం పెరిగింది. నలుగురు ప్రముఖులున్న చోట, ఎవరెవరితో ఎలా మెసలుకోవాల్నో, కోపతాపాలను ఎలా అదుపులో వుంచుకోవాల్నో అనే సందేశం ఇక్కడున్నది. 

ఆదరణ, నిరాదరణ (రాజకీయ నాయకుల హక్కు, అలవాటు) ఉత్తానపాదుడి వ్యవహారశైలి ద్వారా తెలుస్తుంది. ప్రియభార్య కొడుకు ఉత్తముడిని ముద్దుచేస్తూ, దగ్గరకు వచ్చిన మరోభార్య కుమారుడు ధ్రువుడిని పట్టించుకోక పోవడంతో, తండ్రి ప్రేమ కొరకు, ధ్రువుడు ఏకాగ్ర చిత్తంతో శ్రీహరి కటాక్షం కోసం తపస్సు చేశాడు. ప్రత్యక్షమైన శ్రీహరి ‘ధ్రువక్షితి’ (ధ్రువపదం)ని, ఆ తరువాత సప్తర్షి మండలంకన్న పైనున్న విష్ణు పదాన్ని ప్రసాదించాడు. రాజ్యానికి తిరిగొచ్చి తల్లుల ప్రేమ, తండ్రి ప్రేమ పొందాడు. నిర్లక్ష్యం చేయబడ్డ వ్యక్తి పట్టుదలతో ఎలా ఉన్నత స్థాయికి చేరుకోగలరో ధ్రువోపాఖ్యానం ద్వారా తెస్లుకోవచ్చు. ఇష్టమున్న వారిని ఆదరించడం, లేనివారిని నిరాదరణకు గురిచేయడం తప్పని చెప్పే మహాభాగవత కథ ఇది.  

‘పెద్దలపట్ల చూపాల్సిన కనీస గౌరవ మర్యాదలు’ కనుమరుగవుతున్న నేపధ్యంలో, అలా జరుగుతే తలెత్తే ఇబ్బందులు, పరిష్కార మార్గాలు తెలియచేసే ఆసక్తికర ఘట్టం మహాభాగవతంలో వున్నది. ఇంద్రుడు ముక్కోటి దేవతలతో కొలువుతీరి, అప్సరసలు పాడుతు, ఆడుతుండగా, దేవతాగణానికి గురువైన బృహస్పతి అక్కడికి వచ్చినప్పటికీ, ఇంద్రుడు తన సింహాసనం మీదనుండి లేవలేదు. ఆయనకు స్వాగతం చెప్పలేదు. కనీసం కూర్చోమని కూడా అనలేదు. బృహస్పతికి కోపం వచ్చి, వెనుతిరిగి వెళ్లిపోయాడు. తరువాత ఇంద్రుడు చింతించినా ఫలితం కలగలేదు. బృహస్పతి ఆధ్యాత్మ మాయద్వారా అదృశ్యుడై పోయాడు. సలహా ఇవ్వడానికి గురువులేని అవకాశం చూసుకుని, రాక్షసులు, శుక్రాచార్యుడి ప్రోద్బలంతో దేవతలమీద యుద్ధానికి పోయారు. 

భయంతో బ్రహ్మ దగ్గరకు వెళ్లిన దేవతలను, బృహస్పతి పట్ల వారు ప్రవర్తించిన తీరుకు మందలించి, ప్రస్తుతానికి అధిక బలాఢ్యుడైన ‘విశ్వరూపుడిని’ ఆరాధించి, రాక్షసులను గెలవమని సలహా ఇచ్చాడు. దేవతలు విశ్వరూపుడి దగ్గరకు వెళ్లారు. పౌరోహిత్యం చెయ్యమని అర్థించారు. విశ్వరూపుడు గురుభావాన్ని స్వీకరించాడు. కొంతకాలం దేవతలకు బృహస్పతి స్థానంలో ఆచార్యుడిగా వున్నాడు. శత్రువుల బారినుండి రక్షించే శ్రీమన్నారాయణ కవచాన్ని, దేవేంద్రుడికి విశ్వరూపుడు బోధించాడు. ఇంద్రుడు దాన్ని ధ్యానం చేసి రాక్షసులను జయించాడు. బృహస్పతిని అవమానించకపోతే, దేవతలు ఇంత ఇబ్బంది పడేవారు కాదుకదా! 

అధికార పీఠంపై వున్న వర్తమాన రాజకీయ నాయకులలో, ప్రస్ఫుటంగా బహిర్గతమవుతున్న నిరంకుశ ధోరణులు, ప్రశ్నించే వారిని అణచివేతకు గురిచేసే సందర్భాలు, తమ విధానాలను విమర్శించే వారి విషయంలో అనుసరిస్తున్న కక్షపూరిత చర్యలు, తప్పని తెలుసుకోవాలంటే, మహాభాగవతంలోని ప్రహ్లాద చరిత్ర, నృసింహావతారం, హిరణ్యకశిపుడి సంహారం ఘట్టం చదవాల్సిందే. రాక్షసరాజు హిరణ్యకశిపుడుకీ, లీలావతికీ జన్మించిన ప్రహ్లాదుడు పుట్టుకతోనే విష్ణు భక్తుడు. ప్రశ్నించే మనస్తత్వం అలవర్చుకున్న చిన్నవాడు. ఒకవిధంగా చెప్పాలంటే నిర్భయంగా కన్న తండ్రిని కూడా ఎదిరించే వ్యక్తిత్త్వం. తండ్రి మాటను గౌరవిస్తూ, రాక్షస గురువులు చెప్పినవన్నీ నేర్చుకున్నప్పటికీ విష్ణుభక్తి మాత్రం మానలేదు.

హిరణ్యకశిపుడి మార్గానికి రాని కొడుకు ప్రహ్లాదుడుని రాక్షసులు చిత్రహింసలు పెట్టారు. అయినా ప్రహ్లాదుడిలో మార్పు రాలేదు. పైగా రహస్యంగా విష్ణు తత్త్వాన్ని వారికి బోధించాడు. తండ్రీ, కొడుకులకు మధ్య శ్రీహరి విషయంలో సంవాదం జరిగింది. స్తంబాన్ని చీల్చుకుంటూ ఆవిర్భవించిన నరసింహదేవుడుకి హిరణ్యకశిపుడు లొంగిపోయాడు. చనిపోయాడు. ఎన్నిచేసినా చిట్ట చివరకు ‘నియంతృత్వం పైన విజయం నిర్భయత్త్వానిదే’ అనే జ్ఞానోదయం, ఈ కథలో బోధపడుతుంది. అధికారంలో ఒకప్పుడున్న, ఇప్పుడున్న, భవిష్యత్తులో వుండబోయే వారంతా ‘హిరణ్యకశిపులు’ కావచ్చు, కాకపోవచ్చు, కావాల్సిన అవసరం కూడా లేదు. కాని, తమ చర్యల ద్వారా ‘ప్రహ్లాదులు’ ఆవిర్భవించకుండా జాగ్రత్త పడాల్సిన అవసరం మాత్రం తప్పనిసరి. 

క్షీరసాగర మధనం పూర్వరంగంలో దానవులతో స్నేహంచేసి, (అవసరం వచ్చినప్పుడు మోసం చేసి), అమృతం సాధించాలని విష్ణుమూర్తి దేవతలకు ఇచ్చిన సలహా, ఆపత్కాలంలో, అవకాశవాద పరిస్థితులలో, ఒక్కోసారి అవసరార్థం, వర్తమాన రాజకీయ నాయకులు అవలంభిస్తున్న, ‘శత్రువులతో కపట స్నేహం’తో పోల్చవచ్చు. దేవతలు రాక్షసులకు స్నేహహస్తం సాచి, బలిచక్రవర్తిని మంచి చేసుకున్నారు. దేవ-దానవుల మధ్య ద్వేషభావం వద్దనుకున్నారు. ఇరుపక్షాలకూ బలి చక్రవర్తే రాజన్నాడు ఇంద్రుడు. జనతా పార్టీ కూటమి, నేషనల్ ఫ్రంట్, యునైటెడ్ ఫ్రంట్, ఎన్డీఎ, యూపీఏ, ఐఎన్డిఐఎ (ఇండియా) లాంటి కలయికలు కొద్దో గొప్పో ఆ కోవకు చెందినవే. దేవదానవులు ఎవరనేది వేరే సంగతి.

ఐకమత్యంగా సముద్ర మథనానికి వెళ్లి, ఉమ్మడిగా మథించసాగారు. హాలాహలమనే విషం, కామధేనువు, ఉచ్చైశ్రవమనే గుర్రం, ఐరావతం అనే ఏనుగు, కల్పవృక్షం, అప్సరసలు, చంద్రుడు, లక్ష్మీదేవి, వారుణి అనే కన్య, చివరగా ధన్వంతరి అనే దివ్య పురుషుడు ఉద్భవించారు. అతడి చేతిలో అమృత కలశం వున్నది. అంతవరకూ ఏవస్తువు విషయంలోనూ పేచీ రాలేదు. ధన్వంతరి చేతిలోని అమృత కలశాన్ని చూడగానే, దాన్ని పొందడానికి దేవదానవుల మధ్య కలహం బయల్దేరింది. విష్ణుమూర్తి మోహినీ రూపాన్ని ధరించి, దానవులు లాక్కున్న అమృత కలశాన్ని తీసుకుని, చాకచక్యంగా దేవతలను ఒక పంక్తిలోను, దానవులను వేరే పంక్తిలోను కూర్చోబెట్టి, రాక్షసులను వంచిస్తూ అమృతాన్ని దేవతలకు పోసింది. దేవదానవుల స్నేహం, శత్రుత్వంగా మారింది మళ్లీ. నేటి రాజకీయ కూటములు కూలిపోయినట్లే, అప్పట్లో జరిగింది. 

రాజకీయ కూటముల ప్రయత్నాలు ఫలించే పూర్వరంగంలో ఎదురయ్యే పరిస్థితులను ఇవి అద్దం పట్తున్నాయని చెప్పవచ్చు. కూటములు కట్టిన తరువాత ఫలితం అనుకూలంగా వచ్చేంతవరకు సహజీవనం చేసిన రాజకీయ పార్టీలు, అప్పటివరకూ ఏపదవి ఇచ్చినా అంగీకరించే నాయకులు, ఆ తరువాత పదవుల (ప్రధాని, లేదా ముఖ్యమంత్రి లాంటి) కోసం కుమ్ములాడుకున్నట్లే, దేవదానవుల విషయంలో జరిగింది.     

ఎన్నికలలో, ఆడినమాట (చేసిన వాగ్దానాలు) తప్పడం అనేది, ఒక అర్హతగా చలామణి అవుతున్న నేపధ్యంలో, వామనావతార ఘట్టం అవశ్య పఠనీయం. ‘మూడు అడుగులు’ వామనుడికి దానం ఇవ్వడానికి సిద్ధపడ్ద బలి చక్రవర్తిని గురువు శుక్రాచార్యుడు వారిస్తూ, రాజుకు ఉపద్రవం వస్తుందని, వామనుడు ముల్లోకాలు ఆక్రమిస్తాడని, బలి సమస్త సంపదలు పోతాయని, ఇచ్చిన మాట  తప్పమని వాదిస్తాడు. తనకెలాంటి దుర్గతి ప్రాప్తించినా సరే, ఆడిన మాట తప్పనని స్పష్టం చేశాడు. తన మాట విననందుకు ’పదభ్రష్టుడివి అవుతావు’ అని గురువు శుక్రాచార్యుడు శపించాడు. అయినా అన్నమాటకు కట్టుబడి కీర్తిని పొందాడు. ‘శుక్రాచార్యుడు’ లాంటివారు ఇస్తున్న సలహాలతో ఇచ్చిన వాగ్దానాలను అమలు పరచని రాజకీయ అధినేతలకు ఇదొక హెచ్చరిక. 

ధర్మరాజు రాజసూయ యాగం ద్వారా ఆహ్వానితులను గౌరవించే పధ్ధతి తెలుసుకోవచ్చు. కురుకుల వృద్ధులు, గురూత్తములు, దుర్యోధనాదులు, బ్రాహ్మణులు, అనేకమంది రాజులు ఆహ్వానితుల్లో వున్నారు. కేవలం ‘పిలవడండం కోసమే పిలిచినట్లు కాకుండా’ కార్యక్రమంలో వారిని ఉచితరీతిలో భాగస్వాములను చేశాడు. తన సోదరులు భీముడిని, ఆర్జునుడిని,  నకులుడిని, సహదేవుడిని, భార్య ద్రౌపదీదేవిని నియమించినట్లే, కురు సార్వభౌముడైన దుర్యోధనుడిని, కర్ణుడిని, వారితో సమానంగా అతిథి మర్యాదలకు నియమించాడు ధర్మరాజు. 

శాస్త్రోక్తంగా రాజసూయ యాగం జరిగింది. పరమాత్ముడైన శ్రీకృష్ణుడు అగ్రపూజార్హుడని సహదేవుడు అనగానే, అక్కడే వున్న శిశుపాలుడు సహించలేకపోయాడు (వర్తమాన రాజకీయ నాయకుల్లో ఈర్ష్యలు, అసూయలు గుర్తుచేసే విధంగా). అనరాని మాటలతో దూషించాడు. ఆగ్రహంతో ఊగిపోయాడు. శిశుపాలుడు ఎంతగా నిందిస్తున్నా మొదట్లో మౌనంగా వున్న శ్రీకృష్ణుడు తిట్ల పురాణం తారాస్థాయికి చేరుకోవడంతో తన సుదర్శన చక్రంతో శిశుపాలుడి శిరస్సును ఖండించాడు. ఇటీవల కాలంలో ప్రత్యర్థులను పార్లమెంటరీ నిబంధనలకు విరుద్ధంగా, వ్యక్తిగత విమర్శలు చేస్తూ, అసభ్యపదజాలం వాడుతూ, అగౌరవకరమైన వ్యాఖ్యలు గుప్పిస్త్తున్న రాజనీయ నాయకులకు (ఏ ఒక్క పార్టీకి చెందిన వారో కాదు) భాగవతంలోని ఈ అంశం ఒక పాఠం.  

చివరగా కుచేలోపాఖ్యానం, స్నేహధర్మాన్ని వివరిస్తుంది. ఈ కాలం కొందరు రాజకీయ నాయకుల్లాగా, సహాయం చేసినవారిని మరచి పోవడం కాకుండా, తన దగ్గరికి వచ్చిన బాల్యస్నేహితుడిని చూడగానే, తాను కూర్చున్న హంసతూలికా తల్పం దిగి, ప్రేమగా ఎదురు వెళ్లి, గట్టిగా కౌగలించుకున్నాడు. గురుకులంనాటి సంగతులు ముచ్చటించుకున్నారు. తెచ్చిన అటుకులను శ్రీకృష్ణుడికి ఇవ్వడానికి కుచేలుడు సంకోచిస్తుంటే స్వయంగా తీసుకుని పిరికెడు తిన్నాడు. ఈ రోజుల్లో అధికారంలో వున్న వారిదగ్గరికి, ఆస్తులు అంతస్తులు పెంచుకున్న వారిదగ్గరికి, గతంలో ఎంత పరిచయం వున్నప్పటికీ, ఎంత సహాయం చేసినప్పటికీ, వెళ్లాలంటే మొదలు సెక్యూరిటీ గోడలు చీల్చుకుని పోవాలి. ఫోన్లల్లో దొరకడం అసంభవం. 

‘జయవిజయుల, శ్రీహరిల’ కాలం కాదిది. ఎవర్ని కలవాలన్నా వారి వ్యక్తిగత, అంతరంగిక సిబ్బంది మీద ఆధారపడి వుంటుంది. ఇంకా అదృష్టవశాత్తు ప్రభుత్వ కార్యాలయాలకు చేరని, ఇటీవల కాలంలోని మరో ఝాడ్యం,  ‘బౌన్సర్ల’ బెడద. ఈ వ్యవస్థకు చట్ట బద్ధత ఉన్నదో, లేదో కాని, చట్టాన్ని చేతులో తీసుకునే అధికారం (పోనీ దక్షత, నేర్పు, కండ బలం) వున్నట్లు అనుమానం మాత్రం కలుగుతున్నది. ‘మౌనమె నీ భాష, ఓ మూగ మనసా’!!!

పృథుచక్రవర్తి, విజితాశ్వుడు, ప్రాచీనబర్హి : శ్రీ మహాభాగవత కథ-17 వనం జ్వాలా నరసింహారావు

 పృథుచక్రవర్తి, విజితాశ్వుడు, ప్రాచీనబర్హి  

శ్రీ మహాభాగవత కథ-17

వనం జ్వాలా నరసింహారావు

సూర్యదినపత్రిక (06-01-2025) 

కంII చదివెడిది భాగవతమిది, 

చదివించును కృష్ణు, డమృతఝరి పోతనయున్

చదివినను ముక్తి కలుగును, 

చదివెద నిర్విఘ్నరీతి ‘జ్వాలా’ మతినై 

యజ్ఞ యాగాదులు చేస్తే విశేష ఫలం లభిస్తుందని భావించిన పృథుచక్రవర్తి వంద అశ్వమేధయాగాలను చేయాలని దీక్షబూని యాగాలు చేయసాగాడు. ఆయన చేస్తున్న యజ్ఞకర్మలో సాక్షాత్తు నారాయణుడు విచ్చేశాడు. పృథుచక్రవర్తికి కావాల్సిన హవిస్సులు మొదలైన వాటిని భూమాత సమకూర్చింది. ప్రకృతిలో వున్న సమస్త జీవరాశులు తమ దగ్గరున్నవన్నీ సమకూర్చాయి. సమస్త జనులు కానుకలిచ్చారు. అలా పృథుచక్రవర్తి 99 యాగాలను వైభవంగా నిర్వహించాడు. నూరవ యజ్ఞంలో పుండరీకాక్షుడిని పూజ చేస్తున్న సమయంలో, ఇంద్రుడు అక్కసుతో యజ్ఞపశువును అపహరించి ఆకాశ మార్గంలో మాయమయ్యాడు. ఇది గమనించిన అత్రి మహాముని పృథుచక్రవర్తి కొడుక్కు సమాచారం ఇచ్చాడు. అతడు దేవేంద్రుడి వెంట బడ్దాడు. అతడిని పట్టుకుని మీద దూకే సమయానికి తన మాయావేషాన్నీ, గుర్రాన్నీ వదిలి అంతర్థానమయ్యాడు. పృథుచక్రవర్తి కుమారుడు యజ్ఞాశ్వాన్ని తీసుకుని వచ్చాడు. మరోమారు దేవేంద్రుడు అదే పని చేశాడు. మళ్లీ పృథు కుమారుడు ఆయన వెంటబడేసరికి అశ్వాన్ని వదిలి పారిపోయాడు. ఇదంతా తెలుసుకున్న పృథుచక్రవర్తి ఇంద్రుడిని చంపడానికి పూనుకోగా ఋత్విక్కులు వారించారు. 

పృథుచక్రవర్తి యజ్ఞం కొనసాగిస్తుండగా బ్రహ్మదేవుడు వచ్చి, 99 యజ్ఞాల ఫలం లభించాలని ఆయన్ను దీవించి, మోక్షధర్మం తెలిసిన పృథుచక్రవర్తిని ఇక ఇంతటితో యజ్ఞాలు చేయడం చాలించమనీ, దేవేంద్రుడికి కోపం రాకుండా ప్రవర్తించమనీ సలహా ఇచ్చాడు. ఆయన ఎవరివల్ల ఎందుకు సృష్టించబడ్డాడో గ్రహించి, తదనుగుణంగా, పరబ్రహ్మ సంకల్పానుసారం ధర్మాన్ని పాలించమని కూడా చెప్పాడు. ఇంద్రుడు కల్పించిన ప్రచండ పాషండ మార్గమైన మాయను జయించమని బ్రహ్మ ఆజ్ఞాపించాడు. ఆయన ఆజ్ఞను పాటించి, పృథుచక్రవర్తి దేవేంద్రుడితో సఖ్యత పెంచుకున్నాడు. యజ్ఞదీక్షను విరమించి అవభృత స్నానం చేశాడు. అక్కడున్న వారంతా ఆయన్ను దీవిస్తున్న సమయంలో, యజ్ఞభోక్త, యజ్ఞకర్త, భగవంతుడూ అయిన సర్వేశ్వరుడు ఇంద్రుడితో సహా వచ్చాడు. నూరవ అశ్వమేధ యాగానికి భంగం కలిగించిన ఇంద్రుడు పృథుచక్రవర్తిని క్షమాపణ కోరడానికి వచ్చాడనీ, ఆయన్ను క్షమించమనీ అన్నాడు శ్రీహరి. ఇంకా ఇలా అన్నాడు ఆ సర్వేశ్వరుడు పృథుచక్రవర్తితో:

"నువ్వు సుఖదుఃఖాల పట్ల సమానమైన చిత్తం కలవాడిగా ఉండాలి. అందరిపట్ల సమానంగా ప్రవర్తించు. ఈ సమస్త లోకాన్నీ రక్షించాల్సిన బాధ్యత నీదే. విప్రుల అనుమతితో, సంప్రదాయ సిద్ధమైన ధార్మిక మార్గాన్ని స్వీకరించి, అర్థకామాల పట్ల ఆసక్తి లేకుండా, ధర్మార్థ కామాలనే మూడు పురుషార్థాల పట్ల సమాన దృష్టిని కలిగి ఉండు. ప్రజానురంజకంగా రాజ్యాన్ని పాలించు". ఇలా చెప్పి, ఆయనకొక వరమిస్తాననీ, కోరుకొమ్మనీ అన్నాడు. జవాబుగా పృథుచక్రవర్తి, నిర్మలమై ప్రకాశించే భగవంతుడి కీర్తిని వినడం కోసం తనకు పదివేల చెవులను ప్రసాదించమని, అదే తన అభిమతమని అన్నాడు. అలాగే తత్త్వ జ్ఞానాన్ని మరిచిపోయిన అజ్ఞానులకు వెంటనే తత్త్వమార్గాన్ని చూపగలిగే వరాన్ని కూడా అనుగ్రహించమని, అంతకంటే తనకేవరం అక్కరలేదని అన్నాడు. ఆయన కోరిన వరాలను ఇచ్చి నారాయణుడు ఆయన చేసిన పూజలను స్వీకరించి బయల్దేరి, దేవతలు కీర్తిస్తుండగా, వైకుంఠానికి చేరుకున్నాడు. పుణ్యభూమి (యజ్ఞశాల) నుండి బయల్దేరి పృథుచక్రవర్తి నగరానికి చేరి అంతఃపురంలోకి ప్రవేశించాడు. ఆ తరువాత భూమండలాన్ని పరిపాలించి, స్వఛ్చమైన తన కీర్తిని భూమండలమంతా నెలకొల్పి, పరమానందంతో పరమపదాన్ని చేరుకున్నాడు పృథుచక్రవర్తి.     

పృథుచక్రవర్తి భార్య, పరమ పతివ్రత, అయిన అర్చి మహాదేవి భర్తతో పాటి సహగమనం చేయడానికి సిద్ధమైంది. మహానదిలో స్నానం చేసి భర్తకు ఉదక తర్పణాలు వదిలింది. ఆ తరువాత సహగమనం చేసింది. అలా సహగమనం చేస్తున్న అర్చి మహాదేవిని చూసి దేవతాస్త్రీలు పులకించిపోయారు. అప్సరకాంతలు నృత్యం చేశారు. అర్చి మహాదేవి మహిమను కొనియాడారు. దేవతాస్త్రీలు అలా కీర్తిస్తుండగా పృథువు పొందిన విష్ణులోకాన్ని సాటిలేని వైభవంతో ఆమె కూదా పొందింది. 

పృథు మహారాజుకు, అర్చి మహాదేవికి జన్మించిన విజితాశ్వుడు పృథువు తరువాత రాజయ్యాడు. తండ్రి లాగానే కీర్తి ప్రతిష్తలు సంపాదించాడు. పృథుచక్రవర్తి యజ్ఞం చేస్తున్నప్పుడు ఇంద్రుడు యజ్ఞాశ్వాన్ని అపహరించుకుని అంతర్థానమైనప్పుడు, విజితాశ్వుడు కూడా అంతర్థాన విద్యతోనే ఇంద్రుడిని వెంబడించి, యాగాశ్వాన్ని వెనక్కు తెచ్చాడు. అందువల్ల అతడికి అంతర్థానుడు అనే బిరుదు వచ్చింది. అశ్వాన్ని జయించాడు కాబట్టి విజితాశ్వుడు అన్నారు. రాజ్యాన్ని పాలిస్తున్న విజితాశ్వుడు స్థిరబుద్ధి, సమచిత్తం కలవాడని పేరు తెచ్చుకున్నాడు. తన తమ్ములకు నలుదిక్కులను పంచి ఇచ్చాడు. త్రేతాగ్నులకు మానవులుగా జన్మించమని వశిష్టుడి శాపం ఉన్నందున, విజితాశ్వుడి భార్య శిఖండిని ద్వారా త్రేతాగ్నులు జన్మించారు. అతడి రెండవ భార్య సభస్వతి ద్వారా హవిర్ధానుడు అనే కొడుకు కలిగి, రాజ్యాన్ని చక్కగా పాలించాడు. 

విజితాశ్వుడు ఆత్మజ్ఞుడై, పరమాత్మను యజ్ఞంలో అర్చించి, యోగ సమాధి ద్వారా ముక్తిని పొందాడు. ఆయన పరలోకగతుడైన తరువాత, ఆయన కొడుకు హవిర్ధానుడు ఆరుగురు కొడుకులను కన్నాడు. అందులో ఒకడైన బర్హిష్మదుడు యజ్ఞదీక్షాశాలియై, భూతలమంతా యజ్ఞయాగాది క్రతువులు చేస్తూ, ప్రజలచేత యోగసమాధి నిష్టుడు అనీ, ప్రజాపతి అనీ కీర్తించబడ్డాడు. ’ప్రాచీనబర్హి’ గా కూడా పేరుపొందాడు. సముద్రుడి కూతురైన శతధృతి అనే కన్యను మోహించి వివాహమాడాడు. వారి వివాహం వాస్తవానికి బ్రహ్మ ఆదేశానుసారం జరిగింది. ఆ దంపతులకు పదిమంది కొడుకులు కలిగారు. వాళ్లనే ప్రచేతసులు అని అంటారు. తండ్రి ఆజ్ఞానుసారం ప్రజాసృష్టిని కొనసాగించడానికి అడవికి బయల్దేరే సమయంలో రుద్రుడు సాక్షాత్కరించాడు వారికి. ఆయన ఆదేశానుసారం ప్రచేతసులు నారాయణుడిని పదివేల దివ్య సంవత్సరాలు పూజించారు. 

పదివేల దివ్య సంవత్సరాలు నారాయణుడిని పూజించడానికి పూర్వరంగంలో, జ్ఞాన సంపన్నులైన ప్రచేతసులు, తండ్రి అజ్ఞానుసారం పడమటి దిక్కుగా వెళ్తున్న సమయంలో సముద్రం కంటే విస్తారమైన ఒక మనోహరమైన సరస్సును చూశారు. అందులో ఒక దివ్య పురుషుడిని చూశారు. అతడు సరోవరంలో నుండి వెలుపలికి వచ్చాడు. అతడే సాక్షాత్తు పరమ శివుడు. పరమేశ్వరుడి పాదపద్మాలకు నమస్కరించారు. హరుడు ప్రీతిచెంది, వాళ్ల మనస్సులో వున్న సంకల్పం తనకు తెలుసనీ, వారికి క్షేమం కలుగుగాక అనీ, వారిని అనుగ్రహించాలన్న బుద్ధితో దర్శనం ఇచ్చాననీ అన్నాడు. సృష్టి ఆరంభంలో బ్రహ్మదేవుడు, తన కుమారులకు చెప్పిన శ్రీహరి స్తోత్రాన్ని వారికి తెలియచేస్తానని, మోక్షప్రదమై, మంగళకరమైన తన ఉపదేశాన్ని వినమని, ఆస్తోత్రాన్ని వివరంగా చెప్పాడు. యోగాదేశమనే ఆ స్తోత్రాన్ని మళ్లీ, మళ్లీ జపిస్తూ, సర్వేశ్వరుడిని కీర్తిస్తూ, ధ్యానశీలురై పూజించమని చెప్పాడు శివుడు ప్రచేతసులకు. ఈ స్తోత్రాన్ని భగవంతుడైన బ్రహ్మ సృష్టిని చేయగోరి కొడుకులైన తమకు, భృగువు మొదలైన మునీంద్రులకు ఉపదేశించాడని, తాము దాని మహిమతో సృష్టి చేయగలిగామని కూడా చెప్పాడు. రుద్రుడు ఉపదేశించిన విష్ణు స్తోత్రాన్ని జపిస్తూ, పదివేల సంవత్సరాలు భయంకరమైన తీవ్ర తపస్సు చేశారు ప్రచేతసులు.

అప్పుడు పద్మనాభుడు ప్రత్యక్షమయ్యాడు వారికి. వాళ్ల శరీరాలను స్పృశించాడు. వారు సమస్త పాపాల నుండి విముక్తి పొందుతారనీ, రుద్రుడు గానం చేసిన తన స్తోత్రాన్ని నిత్యం పఠించమనీ అన్నాడు. వారికి పరబ్రహ్మ లక్షణాలతో కుమారుడు కలుగుతాడని చెప్పాడు. కండు మహామునికి, ప్రమ్లోచ అనే అప్సరసకు పుట్టిన మారిష అనే కన్యను తండ్రి ప్రాచీనబర్హి ఆజ్ఞతో పెళ్లి చేసుకోమని చెప్పాడు. వారంతా వెయ్యి సంవత్సరాలు తన మీద భక్తితో భూలోక సుఖాలు అనుభవించి, తన స్థానాన్ని చేరుకుంటారని అన్నాడు. అలా చెప్పిన శ్రీహరికి ప్రచేతసులు నమస్కరించి స్తుతించారు. ఆయన వారు చూస్తుండగా వైకుంఠానికి వెళ్లిపోయాడు. ఆ తరువాత బ్రహ్మ అజ్ఞానుసారం ప్రచేతసులు విధివిధానంగా మారిషను పెళ్లి చేసుకున్నారు. దక్షుడు దైవప్రేరితుడై, మారిష కడుపున, ప్రచేతసులకు పుత్రుడై జన్మించాడు. బ్రహ్మ ద్వారా ప్రజాసృష్టిని చేయడానికి నియమించబడ్దాడు.

ప్రచేతసులు భార్యను కొడుకు దగ్గర వుంచి, జాబాలి ముని ఆశ్రమానికి ఆత్మవిచారాన్ని చేయడానికి వెళ్లారు. అక్కడికి నారదుడు వచ్చాడు. ఈశ్వరుడు ఉపదేశించిన ఆత్మతత్త్వాన్ని ప్రసాదించమని ఆయన్ను కోరారు. ఆయన వారు కోరిన విధంగానే పద్మనాభుడి సచ్చరితాన్ని వినిపించి, బ్రహ్మలోకానికి వెళ్లిపోయాడు. ప్రచేతసులు శ్రీమహావిష్ణువు సత్కీర్తిని భక్తితో పొగిడి శాశ్వతమైన శ్రీహరి పదాన్ని పొందారు.

(బమ్మెర పోతన శ్రీమహాభాగవతం, రామకృష్ణ మఠం ప్రచురణ ఆధారంగా)

Life lessons from Puranas for modern times: Vanam Jwala Narasimha Rao

 Life lessons from Puranas for modern times

{They abound in examples that help build 

Empathy, Morals, Connectedness}

Vanam Jwala Narasimha Rao

The Hans India (05-01-2025)

{Delinquency and lack of etiquette can cost dearly. Examples of consequences are aplenty in our Puranas that offer valuable lessons to political and bureaucratic higher-ups. The way a significant number of politicians, bureaucrats and professional higher-ups conduct themselves is contemptible. A distaste-full combination of neglect and disrespect, poor adherence to certain ideals and basic courtesies, indeed, will turn harmful to them someday in future} – Editor’s Note

Disparities in compassion, prejudices in respecting, and despicable behaviors akin to ‘Serving Few in Silver Saucers but Relegating others to Leaves’ are the most common annoying characters of several ‘Political and Bureaucratic Higher-ups’ in authority in Government. Such discrepancies are gradually spreading like a ‘Dreadful Pandemic Virus’ even to non-political dignitaries in affluent positions, especially in persons with ‘Sudden Rich’ or ‘Newfound Wealth.’ This phenomenon is in exitance not only in ‘Early Phase of the Kali Yuga’ where we are now, but also ‘has been perennial across ages, brilliantly adapting to prevailing norms of each era.’ 

Political Leaders upholding ethical values and principles of ‘Accessibility and Proximity’ is a bygone memory. The way a significant number of Politicians, Bureaucrats, and Professional Higher-ups, conduct themselves when they meet ‘face-to-face’ prominent individuals and elderly persons, who deserve due respect, is contemptible. Unfortunately, their preference with a distasteful combination of neglect and disrespect, seldom adhering to certain ideals and basic courtesies indeed will turn harmful to them someday in future. Every time I come across such real-life incidents or narrated by near and dear, episodes from the Epic Maha Bhagavatam resonate.

When sages ‘Sanaka, Sanatana, Sananda, and Sanat kumara,’ in the form of boys, approached Vaikuntha for Lord Vishnu Darshanam, Gatekeepers Jaya, and Vijaya, as part of their sacred duty stopped them. Sages cursed them to be born on Earth. Vishnu, and Lakshmi, arrived at the scene, and pleaded sages to forgive the inadvertent mistake of Jaya-Vijaya. Vishnu permitted gatekeepers to be back after fulfilling their earthly births thrice. The story conveys timeless lessons on protocols, discharging responsibilities of duty, and Polite Role of Security Personnel. Vishnu himself coming all the way from his seat to meet sages is another great lesson. 

During a ‘Grand Sacrifice Satra Yaga’ Brahma, Sages, Gods, Priests, Patriarchs etc. gathered. When Shiva’s father-in-law Daksha entered, except Brahma and Maheshwara everyone there stood in reverence to him. Daksha greeted his father Brahma, but was enraged to see Shiva not rise from his seat. He cursed Shiva. This led to a growing enmity between Daksha and Shiva. This episode carries a message, as to how individuals should conduct themselves in the presence of others, manage short temper, and maintain decorum in gatherings.

‘Favoritism and Neglect’ often seen these days as a right or habit of Political Leaders can be compared to the dispensation of ‘King Uttanapada’ who favored ‘Uttama’ his son from his favorite wife, and neglected ‘Dhruva’ his son from another wife. Dhruva performed intense penance and attained grace of Vishnu, who not only granted him the eternal ‘Dhruva Constellation’ but also elevated him above the ‘Sapta Rishis’ in the cosmic order. This instance demonstrates how neglect drive individuals to achieve extraordinary success, exposing favoritism.

When Brihaspati visited Indra's court during a festive mood, he was disrespected by not offering seat. Brihaspati left in anger and Indra regretted his actions. The damage was done. On knowing this, demons emboldened by Shukracharya, waged war on Indra. Brahma reprimanding Indra, suggested to worship ‘Vishwarupa’ as temporary Guru. Vishwarupa agreed, and taught Indra the ‘Narayana Kavacha’ a protective hymn that helped in defeating demons. Had Indra shown respect to Brihaspati, these tribulations could have been avoided. Importance of courtesy, respect, humility in governance and interpersonal relations are the timeless educations to contemporary leaders through this. Disrespect toward elders and its repercussions are depicted,

Authoritarian tendencies of leaders in power, their suppression of dissent, and vindictive actions toward critics can be better understood through Prahlada Story, Narasimha Incarnation, and the defeat of Hiranyakashipu. Prahlada, born to the demon king Hiranyakashipu was a devout follower of Vishnu by birth. From his childhood, he had the quality of questioning and fearless disposition. Though Prahlada learned from the demon teachers, he remained steadfast in his devotion to Vishnu. Hiranyakashipu subjected him to cruel punishments, but Prahlada’s faith remained unshaken. Eventually, following a confrontation between father and son, Narasimha emerged from a pillar and killed Hiranyakashipu. This conveys the profound message that tyranny ultimately succumbs to fearlessness and truth. Those in power, past, present, or future, may or may not embody the traits of Hiranyakashipu, must ensure, they do not encounter Prahladas. 

In another instance, Lord Vishnu advised gods to ally temporarily with demons in ‘Churning of the Ocean’ to obtain the nectar of immortality. Until Dhanvantari appeared with the nectar of immortality there was harmony. Subsequently conflict erupted between them over its possession. ‘Vishnu in the form of Mohini’ cleverly tricked the demons, and distributed the nectar exclusively to the gods. The brief camaraderie between ‘Gods and Demons’ dissolved, turning into enmity as before, much like modern political alliances that eventually disintegrate. 

The prelude to these mythological events mirrors the ugly challenges faced in forming political alliances especially on the eve of elections. This pragmatic approach mirrors the opportunistic politics of today, where political parties collaborate for their narrow temporary goals. Alliances and Coalitions like Janata Party, National Front, United Front, NDA, UPA, and INDIA bloc. Etc. are akin to ‘Gods or Demons.’ United for a ‘Common Minimum Program’ the parties may cooperate each other harmoniously initially. However, once the objective is achieved, fight for positions, be it Prime Minister or Chief Minister, or even for portfolios, often arise, echoing the dynamics of the ‘Gods and Demons’ during the ‘Churning of the Ocean.’

‘Vamana Avatar’ episode holds a vital lesson and serves as a warning to Political Parties and Leaders reneging on poll promises. When King Bali was prepared to grant ‘Three Feet of Land’ requested by Vamana, his Guru Shukracharya warned him of impending doom of losing entire wealth and was advised to ‘Break his Promise.’ Bali firmly declared that, no matter the adversity, he would ‘Not go Back on his Word.’ Bali adhered to his commitment and earned eternal glory. 

How to ‘Honor Guests in Dignified Manner’ is in the episode of ‘Rajasuya Yagna’ performed by Dharmaraja where, eminent elders of the Kuru Clan, Respected Gurus, Duryodhana, Karna, Brahmins, and Numerous kings were invited. In entrusting ‘Royal Responsibilities’ all were equally treated. The envy, jealousy, hurling abuses in unparliamentary language, by political leaders, is more or less similar to that of Shishupala. As part of ‘Vedic Protocols’ when Sahadeva proposed Lord Krishna name for the foremost honor, Shishupala with jealousy hurled insults, escalating to the point where Krishna beheaded him with Sudarshana Chakra eventually. This is a lesson for all those who engage in unparliamentary conduct, personal attacks, and indecent remarks. 

The story of Kuchela (Sudama) highlights the essence of true friendship. Krishna’s response on seeing his childhood friend Sudama was profound. Many Present-day Political Leaders ‘Conveniently Forget’ old friends and mentors, who once helped them to rise from scratch to authoritative positions. These days, approaching those in ‘Power’ or with ‘Wealth’ or Both is often an arduous task, involving layers of security and bureaucracy. Phones always Silent!!!  

This is not the age of ‘Jaya, and Vijaya’ at the gates of Lord Vishnu. These days, for visitors, desirous of meeting influential individuals especially ‘Political and Bureaucratic Higher-ups’ it depends entirely on their personal staff and intermediaries not to speak of security personnel who do not mind to even insult physically. Added to this is the ‘Bouncers’ menace. Their ‘Job and Task’ taking law into their hands, as proved recently in a theatre, is Simply Atrocious!!! 

‘Effective Good Governance’ implies that, Higher-Ups are ‘Accessible and Available’ to the public, enabling them to voice their concerns with ease. These include individuals who seek an audience out of courtesy, who wish to explain their personal and organizational achievements, who desire to offer suggestions etc. Leaders must ensure that such visitors are given an audience without fail. How they manage time is up to them. 

(Contradictions, Disparities, and Extremes of Politicians and Bureaucrats of the Day)